Maria van Hongarije: Hongaarse koningin en landvoogdes van de Nederlanden

Als regentes van de Nederlanden werd zij door de meeste mensen gezien als een verlengstuk van haar broer, keizer Karel V. Toch was Maria van Hongarije ruimdenkender dan Karel en trad zij minder hard op tegen het protestantisme dan hij eigenlijk wilde. Maria van Hongarije was daarnaast geïnteresseerd in het humanisme en onder haar bewind werden de Nederlanden in 1543 verenigd.

Maria van Hongarije werd op 18 september 1505 geboren in Brussel als één van de zes kinderen van Filips de Schone, regent van de Habsburgse Nederlanden en koning van Castilië, en Johanna van Castilië. Maria werd samen met haar broer Karel en haar zussen Eleonora en Isabella opgevoed in Mechelen door haar tante Margaretha van Oostenrijk, landvoogdes der Nederlanden, omdat haar ouders vooral in Spanje verbleven. Haar grootvader, de Heilig Roomse Keizer Maximiliaan I, was haar peetvader.

Koningin van Hongarije

Als pion in de dynastieke politiek van de Habsburgers werd Maria op éénjarige leeftijd door Maximiliaan uitgehuwelijkt aan de, op dat moment ongeboren, zoon van Wladislaus II, koning van Hongarije en Bohemen. Deze zoon, Lodewijk II van Hongarije, werd op 1 juli 1506 geboren. Het paar trouwde op 22 juli 1515, toen Lodewijk en Maria allebei acht jaar oud waren. Hun huwelijk vond plaats tijdens de beroemde Wiener Doppelhochzeit, een dubbele huwelijksplechtigheid, waarbij ook haar broer Ferdinand trouwde met Lodewijks oudere zus Anna.

Dood van Lodewijk

Ondanks de ontluikende liefde tussen Maria en Lodewijk was het huwelijk geen lang leven beschoren. De Ottomaanse Turken rukten steeds verder op richting Hongarije en op 29 augustus 1526 sneuvelde koning Lodewijk II tijdens de Slag bij Mohács. Maria nam na de dood van haar man het regentschap van Hongarije op zich. Dit beviel haar echter niet omdat de Magyaarse edelen zich sterk verzetten tegen de Duitse invloeden van de Habsburgers. Haar broer Ferdinand werd in 1527 gekroond als koning van Hongarije, waarna Maria vertrok naar Wenen. Ze hertrouwde nooit meer.

Landvoogdes der Nederlanden

Na een verblijf van een aantal jaren in Wenen werd Maria in 1531 door haar broer Karel V, inmiddels keizer van het Heilige Roomse Rijk, aangesteld als regentes van de Habsburgse Nederlanden. Hiermee volgde Maria haar tante Margaretha op, die in 1530 was overleden. Maria kreeg in een roerige tijd zeggenschap over de Nederlanden. Na de Reformatie van 1517 was het protestantisme, waar Karel fel tegen was, in opkomst in de Nederlanden. Maria moest hierdoor laveren tussen katholieke en protestantse edelen, die soms voor en soms tegen het Habsburgse Huis waren, en de wensen van haar broer. Zij verplaatste het hof van Mechelen naar Brussel, waar Willem van Oranje zou opgroeien als haar beschermeling.

Mariembourg

Naast de interne verdeeldheid van de Nederlanden maakte Maria zich zorgen over de plannen van de Franse koningen Frans I en Hendrik II om delen van de Habsburgse Nederlanden aan Frankrijk toe te voegen. Om dat te voorkomen liet Maria in 1542 in de buurt van het Belgische Couvin de versterkte stad Mariembourg bouwen. Deze Burcht van Maria vernoemde zij naar zichzelf.

Vereniging van de Nederlanden

Ondanks de problemen waar zij als landvoogdes van de Nederlanden mee te maken kreeg, lukte het Maria om de verschillende gebieden tot één bestuurlijke eenheid te verenigen. In 1543 kwam met het Traktaat van Venlo het hertogdom Gelre als laatste Nederlandse gewest onder bestuur van de Habsburgers. De status van de Nederlanden als apart onderdeel van het Habsburgse Rijk werd in 1549 bevestigd door de Pragmatieke Sanctie, waarin werd vastgelegd dat de Nederlanden als één gebied geërfd zouden worden door toekomstige Habsburgvorsten.

Aftreden en dood

Na het aftreden van keizer Karel V legde Maria op 25 oktober 1555 haar werk als landvoogdes neer. Filips II, de nieuwe koning van Spanje en heer der Nederlanden, probeerde haar wel over te halen om aan te blijven, maar Maria weigerde dit. Maria vertrok in september 1556 met Karel en haar zus Eleonora naar Castilië, waar zij zich vestigden. Na de dood van Eleonora en Karel in 1558 werd Maria getroffen door verdriet en korte tijd later kreeg zij twee hartaanvallen. Maria van Hongarije overleed op 18 oktober 1558 in Cigales.