Ongeregeldheden bij het Kermisoproer van 1876
In Haren liep afgelopen vrijdag een feest waar iedereen via Facebook voor was uitgenodigd totaal uit de hand. Er kwamen enkele duizenden mensen op af, maar er was helemaal niets georganiseerd in Haren. Er ontstonden uiteindelijk rellen waarbij tientallen gewonden vielen. Het vechten en rellen als volksvermaak lijkt van alle tijden te zijn. Vechten op de kermis vond in de 19e eeuw overal in het land op grote schaal plaats.
Hoezeer mensen aan dit vermaak hechtten, blijkt wel uit de reactie op het besluit van de gemeente Amsterdam om in 1876 de kermis af te schaffen. De kermis in Amsterdam was berucht in de tweede helft van de 19e eeuw. Elk jaar in september was het een groots volksvermaak waar vooral mensen uit de lagere klassen op af kwamen. Het ging er ruig aan toe. Bezoekers dronken veel alcohol en vaak ontaardde dit in grote vrijpartijen en orgieën. Ook vechtpartijen waren aan de orde van de dag, zo valt onder andere af te leiden uit een fragment van het boek De Volksvermaken van Jan Ter Gouw uit 1871, die een tafereel op de kermis beschrijft: “Daar vechten voor de deur, als dol en onvervaard, De zoon van Jochem Schram en Mewis Geitebaard.”
Het afschaffen van de kermis
Al deze losbandigheid was de gegoede stand van Amsterdam een doorn in het oog. Eerst werd besloten om de kermis in plaats van drie weken slechts één week te laten duren, maar dit mocht niet baten. In 1875 was het stadsbestuur de problemen die met de kermis gepaard gingen zo zat dat besloten werd om de kermis helemaal af te schaffen. Dit stuitte op veel verzet, met name onder de arbeiders in Amsterdam. Ze meenden dat ze recht hadden op dit verzetje dat immers maar één week per jaar in beslag nam. Een protestbeweging tegen de naderende afschaffing was snel geboren. Via leuzen en anonieme brieven werd opgeroepen om te gaan protesteren tegen de naderende sluiting van de kermis. De bekendste leus luidde als volgt:
Kermis moet er wezen
Kermis moet er zijn
Anders mag de Burgemeester vrezen
En Thorbecke van het plein
Kermis moet er wezen, Kermis moet er zijn,
Anders slaan wij bij den Burgemeester de ruiten kort en klein
En zo geschiedde. Op 11 september 1876, toen de kermis dus voor het eerst niet plaatsvond, trokken honderden mensen in optocht naar het huis van burgemeester Den Tex. Hij was op de hoogte van de ongeregeldheden en had op tijd zijn huis verlaten. De ruiten overleefden het niet, evenals ruiten in andere huizen van de stad. In straten als de Kalverstraat werden bijna alle ruiten kapot gemaakt. De politie, het leger en de schutterij grepen hardhandig in, zodat het protest uitmondde in enorme gevechten tussen de arbeiders en de autoriteiten. Pas in de avond van 15 september was het weer rustig.
Optreden van de autoriteiten
De schade was enorm. Er waren tientallen gewonden gevallen, van wie één het uiteindelijk niet zou overleven. Honderden mensen werden gearresteerd. Er sneuvelden enorm veel ruiten en er werden brandjes gesticht. Ook in Haren vonden dus grote gevechten tussen de politie en de aanwezige jongeren plaats en ook hier moesten veel ruiten het ontgelden. Het politieonderzoek loopt nog en verschillende relschoppers hebben zichzelf al aangegeven.
