De actualiteit als historische blokkendoos

Hoe belangrijk is geschiedenis? Thomas Carlyle vatte dit in de 19e eeuw aardig samen met de woorden “Het heden is de totaalsom van de geschiedenis”. Dus áls wij de actualiteit willen begrijpen, moeten we bekijken uit welke historische gebeurtenissen dat heden is opgebouwd. Want is de actualiteit wel zo uniek?

In de actualiteiten is regelmatig te lezen dat de maatschappij en de politiek aan het verharden zijn. Laten we een voorbeeld nemen uit de Nederlandse politiek. Een jaar geleden kwam ‘de poedel van Rutte’ ter spraken, en tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van september werd het ‘Pinokkio-syndroom’ veelvuldig uit de kast gehaald.

Op die momenten kijken we het liefst terug naar de geschiedenis, want ‘vroeger was alles beter’. ‘Nette’ heren en dames voerden ‘nette’ gesprekken over ‘nette’ onderwerpen: het taalgebruik als toonbeeld van onze beschaving. Maar was dat wel zo? Als we dan tóch even kort de geschiedenis induiken, komen we erachter dat het in de 19e eeuw zelfs bijna tot een duel kwam in de Tweede Kamer, omdat een Kamerlid een minister beschuldigde van laster. Gelukkig komt het tegenwoordig niet meer zover!

Wat ik daar nu mee wil zeggen is dat de geschiedenis zo omvangrijk is, zo mee buigend met de tijd, dat er wijze lessen en vergelijkingen uit het verleden kunnen worden getrokken. In mijn baan als historicus geef ik dagelijks historische achtergronden bij het nieuws. Juist om te laten zien dat de actualiteit de geschiedenis van morgen is. Van de actualiteiten en de maatschappelijke vraagstukken van onze tijd, kan slechts een analyse gemaakt worden door kennis van de afgelopen eeuwen.