50 jaar geleden verschenen: een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj
De Sovjet-Unie is ten onder gegaan aan informatie, deze golf van informatie begon bij het verschijnen van dit boek
Aldus de Russische schrijver en journalist Vitaly Korotich over het boek Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj van Aleksandr Solzjenitsyn. Het boek kwam precies vijftig jaar geleden uit en veroorzaakte een schok in de Sovjet-Unie van de jaren ’60. Solzjenitsyn beschreef hoe het dagelijks leven in een Sovjetwerkkamp, een goelag, er uitzag.
Tijdens het regime van Josef Stalin (1922-1953) werden miljoenen Russen naar strafkampen gestuurd omdat ze werden aangemerkt als vijanden van het regime. Dit kon al bij de minste verdenking gebeuren. Deze kampen waren meestal gelegen in het koude Siberië en de omstandigheden waaronder de mensen er leefden waren slecht.
De schrijver van het boek, Aleksandr Solzjenitsyn (1918-2008) bracht zelf van 1945 tot 1953 door in strafkampen, omdat hij zich in brieven negatief over Josef Stalin had uitgelaten. Toen hij vrij kwam, begon hij het dagelijkse leven in een goelag te beschrijven. De hoofdpersoon uit het boek, Ivan Denisovitsj, was veroordeeld voor ‘verraad’ aan de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Hij was als Russisch soldaat door de Duitsers tot krijgsgevangene gemaakt en werd na de oorlog beschuldigd van spionage voor de Duitsers. Hij was onschuldig maar bekende schuld aan de geheime politie nadat hij gemarteld was. Het boek beschrijft één dag uit het leven in een goelag en gaat over de vreselijke omstandigheden waaronder de gevangenen de dwangarbeid moesten uitvoeren.
Er bestond sterke censuur in de Sovjet-Unie zodat er weinig over het leven in de werkkampen openbaar werd gemaakt. Totdat Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj verscheen. De opvolger van Josef Stalin, Nikita Khrushchev (1894-1971), gaf toestemming om het boek te laten uitbrengen, omdat het paste in het door hem ingezette proces van destalinisatie, om de verheerlijking van Josef Stalin te stoppen.
Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj was het eerste boek dat Solzjenitsyn schreef over de misstanden in de Sovjet-Unie, hierna schreef hij nog veel andere boeken. Hoewel het Sovjetregime het uitbrengen van de boeken aanvankelijk toestond, werd Solzjenitsyn uiteindelijk toch opgepakt omdat hij zich te negatief uitliet over het regime. In 1974 werd hij verbannen uit de Sovjet-Unie. Hij ging in de Verenigde Staten wonen. In 1970 ontving hij de Nobelprijs voor de Literatuur voor zijn gehele oeuvre, dat bestond uit onder andere de boeken Kankerpaviljoen en In de eerste cirkel. Later schreef hij zijn bekendste werk, De Goelag-archipel.
Toen de Sovjet-Unie tijdens het regime van Michail Gorbatsjov (1985-1991) opener werd, kreeg Solzjenitsyn in 1990 het staatsburgerschap terug. In 2007 werd hij door Vladimir Poetin onderscheiden met de Russische staatsprijs, omdat hij zich zijn hele leven in had gezet voor Rusland. In 2008 overleed Solzjenitsyn.
