Oorsprong en gebruik van het zenuwgas Sarin

"Een milligrammetje Sarin en je bent er geweest," aldus hoogleraar milieuchemie en -toxicologie Jacob de Boer in een NOS-interview over de chemische stof Sarin, die rond het paasweekend van 2013 de Limburgse gemoederen bezighield. Naar aanleiding van een tip van de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) heeft de politie van Maastricht inmiddels vier verdachten aangehouden in verband met een mogelijke transactie van de stof. Later dat jaar werd Sarin gebruikt tijdens de Syrische burgeroorlog. Sarin is een levensgevaarlijk zenuwgas dat in de loop van de 20e eeuw al voor meerdere kwalijke doeleinden is ingezet.

Sarin werd gedurende de jaren ’30 ontwikkeld in nazi-Duitsland en was oorspronkelijk bedoeld als chemisch bestrijdingsmiddel (pesticide). Een Duits onderzoeksteam onder leiding van Gerhard Schrader voerde in opdracht van chemisch concern IG Farben onderzoek uit naar een nieuw insect-dodend middel. Tijdens de experimenten moesten Schrader en één van zijn assistenten met oogklachten, duizeligheid en ernstige benauwdheid hun onderzoek voor bijna drie weken staken, nadat nogal slordig met de chemicaliën was omgesprongen. Uiteindelijk ontdekten zij in 1938 een zeer krachtige chemische stof, die vervolgens werd vernoemd naar de leden van het onderzoeksteam: Schrader, Ambros, Rüdiger en Van der LINde.

Sarin tijdens de Tweede Wereldoorlog

Vanaf 1939 kwam de Sarin-formule in handen van de chemische tak van de German Army Weapons Office, die opdracht gaf het geur- en smaakloze zenuwgas op grote schaal te produceren voor oorlogsdoeleinden. Hoewel Sarin onder meer werd opgenomen in artilleriegranaten, besloot het Duitse leger de stof uiteindelijk niet in te zetten, uit angst dat de Geallieerden eveneens chemische wapens hadden ontwikkeld.

Sarin in de Koude Oorlog

Tijdens de Koude Oorlog produceerden zowel de Verenigde Staten als de Sovjet-Unie Sarin voor militaire doeleinden, maar zetten deze uiteindelijk ook niet in. De eerste keer dat het dodelijke Sarin daadwerkelijk werd gebruikt was gedurende de oorlog tussen Irak en Iran van 1980-1988. In maart 1988 bombardeerden Irakese gevechtsvliegtuigen de stad Halabja met ‘sarin-bommen’. Hierbij kwamen ongeveer 5000 Koerden om het leven en raakten nog eens 60.000 ernstig gewond. Verantwoordelijke voor deze beslissing was de Irakese dictator Saddam Hoessein, die Sarin eveneens inzette tegen zijn eigen bevolking.

In de jaren ’90 werd Sarin gebruikt bij een aantal terroristische aanslagen, onder meer door de Japanse sekte Aum Shinrikyo, die in 1994 het zenuwgas verspreidde in het centrum van Nagano en een jaar later in de metro van Tokio, waarbij in totaal twintig slachtoffers werden gemaakt en honderden mensen gewond raakten. De productie en ontwikkeling van Sarin is sinds 1997 verboden door de Chemical Weapons Concention. Ondanks de vermoedens dat de aangehouden verdachten in Limburg in het bezit waren van de gevaarlijke zenuwstof en deze zouden hebben begraven, is er vooralsnog nergens Sarin aangetroffen. Of er sprake was van reëel gevaar of loos alarm is daarom nog onduidelijk.

Syrische burgeroorlog

In de nazomer van 2013 vond in de Syrische regio Goutha tijdens de Syrische burgeroorlog een grote gifgasaanval plaats. Honderden burgers kwamen om het leven bij deze aanval. Het was niet de enige grote aanval met gifgas tijdens de burgeroorlog. Ook bij de steden Idlib en Aleppo werd gifgas ingezet. Lang bleef echter onbekend wie de gifgasgranaten had afgeschoten, al wezen meerdere partijen al snel naar het regime van de Syrische president Assad. Die ontkende echter. De OPCW, de organisatie die het verbod op gifgaswapens probeert te handhaven, deed onderzoek naar de herkomst van het gif. Uit dat onderzoek bleek dat het gifgas dat bij al die aanvallen uit dezelfde voorraad komt.