Catastrofale Spaanse Griep in 1918-1919

Elk jaar zijn er wel griepepidemieën in Nederland. Die kunnen flink wat mensen ziek maken, maar meestal zijn de gevolgen ervan bescheiden te noemen in vergelijking met het griepvirus dat in 1918 niet alleen Nederland, maar de hele wereld trof: de nietsontziende Spaanse Griep.

Eind mei 1918 berichtten Spaanse media voor het eerst over een virus dat zich in rap tempo leek te verspreiden over het hele land. Griepachtige verschijnselen als koortsaanvallen, hoestbuien, spierpijn, keelpijn en vermoeidheid deden vermoeden dat het om een ‘gewone’ epidemie ging. Deze diagnose leek ondersteund te worden door het feit dat sterfgevallen in eerste instantie uitbleven, maar dit veranderde snel. In het najaar van 1918 had het geheimzinnige virus zich als een zeer dodelijke pandemie verspreid. Wereldwijd raakten mensen besmet door wat de ‘Spaanse Griep’ werd genoemd. In opmerkelijk veel gevallen leidde dit binnen enkele dagen tot een onafwendbare dood.

Tegelijk met de Eerste Wereldoorlog

De grootschalige uitbraak viel nagenoeg samen met de laatste stuiptrekkingen van de Eerste Wereldoorlog, en zou uiteindelijk met twintig tot veertig miljoen slachtoffers het dodental van het conflict zelfs overtreffen. Wereldwijd stonden artsen voor een raadsel: vaak sloeg het virus zo snel toe dat behandeling onmogelijk was. Vele verhalen over (opvallend veel jong volwassen) mensen die spontaan dood neervielen deden de ronde. In Nederland kwamen in totaal 27.000 mensen om het leven, wat neerkwam op ongeveer één op de 250. Azië werd het zwaarst getroffen, en over een dorpje in Alaska werd gezegd dat er 76 van de 82 inwoners stierven als gevolg van de Spaanse Griep. Het duurde uiteindelijk tot eind 1919 voordat de pandemie verdween – net zo plotseling als het de kop had opgestoken.

Spaanse Griep niet uit Spanje

Hoewel de eerste berichten uit Spanje afkomstig waren, is de exacte oorsprong van het catastrofale virus (dat van het type H1N1 was) onbekend. Het vroegst gedocumenteerde geval bleek achteraf uit de Verenigde Staten te komen. Soldaat Albert Mitchell had zich daar op 11 maart 1918 ziek had gemeld bij de militaire basis Fort Riley in Kansas. Aan de hand van dit geval wordt wel gespeculeerd dat de ziekte een vogelvirus betrof dat spontaan muteerde in Fort Riley, maar ook de theorie dat het om een gemuteerd varkensvirus ging dat via Chinese spoorwegarbeiders in de VS terecht was gekomen kent veel aanhangers.