Operation Cyclone en de CIA in Afghanistan

Op 28 april 2013 werd bekend dat de CIA jarenlang gebruik heeft gemaakt van geheime betalingen om het bewind van de Afghaanse president Karzai te steunen. Het is niet voor het eerst dat de Amerikaanse inlichtingendienst zich met grote zakken geld probeert te mengen in de politiek van Afghanistan. In de Afghaanse oorlog van de jaren ’80 gaf de CIA ook al miljarden dollars uit aan Operation Cyclone.

In het najaar van 1978 brak er een burgeroorlog uit in Afghanistan. Een losjes georganiseerde groep islamitische oppositiepartijen, gezamenlijk bekend als de Moedjahedien (heilige strijders), nam het daarbij op tegen de Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA), de communistische beweging die in april 1978 de macht had gegrepen in Afghanistan. De strijd trok internationaal veel aandacht als onderdeel van een groter ideologisch conflict: de Koude Oorlog tussen het kapitalistische Westen en de communistische Sovjet-Unie.

Invasie van de Sovjet-Unie

Op 27 december 1979 veranderde de burgeroorlog in een internationaal conflict toen de Sovjet-Unie besloot zich te mengen in de strijd door de uitvoering van Operation Storm-333. Ruim vijfhonderd Spetsnaz en KGB agenten waren die avond betrokken bij een bestorming van het Afghaanse presidentiële paleis in een succesvolle poging de Afghaanse DVPA president Hafizullah Amin te vervangen door de meer Sovjet-georiënteerde Babrak Karmal.Nog diezelfde dag begon een grootschalige Sovjet-invasie van het land en staken 1.800 tanks, 2.000 pantservoertuigen en 80.000 Russische soldaten de Afghaanse grens over.

Operation Cyclone

De interventie van de Sovjet-Unie baarde de Verenigde Staten grote zorgen. De Amerikaanse president Jimmy Carter sprak zelfs van de ‘grootste bedreiging van de wereldvrede sinds de Tweede Wereldoorlog’. Een communistisch Afghanistan zou de Sovjet-Unie namelijk een ideale uitvalsbasis bieden voor verdere machtsuitbreiding in het olierijke Midden-Oosten. Op 3 juli 1979 gaf president Carter de CIA daarom toestemming voor het opzetten van een anticommunistische guerrillastrijd in Afghanistan. De uiterst geheime operatie kreeg een startbudget van 20 tot 30 miljoen dollar en kwam bekend te staan onder de codenaam Operation Cyclone.

Pakistan en de ISI

Het grootste gedeelte van het geld voor Operation Cyclone kwam in eerste instantie terecht in Pakistan, dat een belangrijke bemiddelende rol speelde in het contact tussen de Amerikanen en de Moedjahedien. Zo was de Pakistaanse geheime dienst, de Inter-Services Intelligence (ISI), gedurende de Afghaanse oorlog verantwoordelijk voor de training en bewapening van minstens 100.000 opstandelingen die vochten aan de zijde van de islamitische oppositie.

Overigens waren de Amerikanen niet de enigen die zich via Pakistan mengden in de Afghaanse strijd. Ook de geheime diensten van onder meer China en Groot-Brittannië waren actief in de regio. Deze landen gingen echter niet zo ver in hun steun als de grootste Amerikaanse bondgenoot in de regio: Saudi-Arabië. Die monarchie maakte namelijk de belofte om ieder bedrag dat de CIA investeerde in de Moedjahedien automatisch te verdubbelen.

Stingers

Naarmate de Sovjet-Unie meer troepen naar Afghanistan stuurde werd ook de Amerikaanse betrokkenheid steeds groter. Zo was het jaarlijkse budget van Operation Cyclone in 1987 al opgelopen tot 630 miljoen dollar, meer dan 20x zoveel als de startbegroting. Daarnaast waren de Amerikanen na verloop van tijd ook begonnen met directe wapenleveranties aan de Moedjahedien. Het meest effectieve krijgswapen bleek de Stinger, een draagbare anti-luchtraket met een productiewaarde van 20.000 dollar die eenvoudig in staat bleek de miljoenen dollars kostende Sovjet-helikopters neer te halen. Dit was een groot probleem voor de Sovjets, aangezien zij bij de opmars door het ruige terrein sterk afhankelijk waren van hun vliegend materieel.

Blowback

Op 15 mei 1988 kondigde het Sovjet-leger daarom aan zich terug te trekken uit Afghanistan. Hiermee was ook de noodzaak voor de Amerikaanse betrokkenheid in de Afghaanse burgeroorlog verdwenen, en dus werd Operation Cyclone stopgezet. De grote geldstromen naar Pakistan en de Moedjahedien kwamen in rap tempo stil te liggen, met als gevolg dat de Amerikaanse relaties met deze partijen sterk bekoelden. Wel investeerde de CIA nog 55 miljoen dollar in een poging de geleverde Stingers terug te kopen, maar de 70.000 dollar per stuk die zij boden, haalde het niet bij de prijzen op de zwarte markt: tussen de 100.000 en 300.000 dollar.

Militaire experts achten het niet onwaarschijnlijk dat deze raketten later nog zijn ingezet tegen het Amerikaanse leger. Bovendien keerden de islamitische Moedjahedien zich na de Amerikaanse invasie van Afghanistan in 2001 massaal tegen hun voormalige bondgenoot. Ondanks deze zogeheten ‘blowback’ lijkt de CIA haar lesje echter nog niet geleerd te hebben. Op 28 april 2013 onthulde de New York Times namelijk dat de inlichtingendienst in het afgelopen decennia opnieuw miljoenen dollars aan geheime transacties had verricht in Afghanistan, ditmaal aan het adres van president Karzai. Volgens de krant kwam zelfs een hoge Amerikaanse ambtenaar daardoor tot de conclusie: “De grootste bron van corruptie in Afghanistan was de Verenigde Staten.”