Orwells 1984: ‘Big Brother is watching you’

Het 65 jaar oude boek 1984 van George Orwell is enorm in populariteit gestegen als gevolg van het afluisterschandaal van het Amerikaanse PRISM-systeem, dat gebruikt wordt door Amerikaanse veiligheidsdiensten om niet-Amerikanen van buiten de VS online te monitoren. De gevaren van een dergelijke vorm van staatscontrole was precies waar Orwell 65 jaar geleden al tegen waarschuwde in zijn boek 1984.

In de dystopische roman 1984 uit 1948 beschreef Orwell een maatschappij die volledig wordt beheerst door een almachtige dictator ‘Big Brother’ die iedereen in de gaten houdt via camera’s. Het verhaal speelt zich af in de toekomst, namelijk in 1984, waarin de wereld gedomineerd wordt door drie oorlogvoerende totalitaire staten. De hoofdpersoon in het boek is Winston Smith, een minder belangrijke partijfunctionaris die voor zijn werk bij het ministerie van Waarheid archieven moet vervalsen. Dit gaat echter tegen zijn principes in, waardoor Smith zich besluit te verzetten. Hiermee jaagt hij de staat tegen zich in het harnas, die geen ruimte biedt voor individualisme.

Waarschuwing

Hoewel Orwell’s boek voornamelijk satire was, was het ook bedoeld als serieuze waarschuwing tegen de gevaren van totalitaire regimes. Feitelijk was 1984 een directe kritiek op het Sovjet-communisme onder Stalin, waar in hoge mate censuur werd opgelegd op de vrije mening van burgers. Het grootste gevaar van een dergelijke extreme staatscontrole en het bespioneren van een samenleving was de daaropvolgende ondergeschiktheid van het individu aan de almachtige leider.

Context

Orwell’s interesse voor politiek ontstond in de jaren ’20, toen hij voor een periode van 5 jaar voor de India Imperial Police Force ging werken in Birma. In deze periode ontwikkelde Orwell een sterke afkeer voor het Brits imperialisme. Door zijn ervaringen in Birma groeide Orwell’s interesse voor politiek in rap tempo. Terug in Engeland wilde hij dit dolgraag combineren met een schrijfcarrière. Een meer uitgesproken mening over de destijds opkomende extreme politieke stromingen zoals het fascisme en het communisme ontwikkelde Orwell tijdens de Tweede Wereldoorlog. De gevaren van het nazisme en stalinisme hielden hem erg bezig en gaven hem een sombere visie op de wereld en de toekomst. Dit resulteerde uiteindelijk in zijn boek 1984.

Actualiteit

Orwell’s 1984 heeft door de jaren heen voor behoorlijk wat controverse gezorgd. Na de publicatie van het boek in 1949 vonden veel critici het werk erg wanhopig overkomen. Tijdens de jaren ’80 van de Koude Oorlog werd 1984 opnieuw onderwerp van discussie, toen er binnen de politiek veel debatten gaande waren over het te voeren privacybeleid en over de mogelijke uitbreiding van controletaken van de overheid. Daarbij had men het vooral over het plaatsen van observatiecamera’s op straat, wat velen associeerden met Orwell’s bekende term ‘Big Brother is watching you’. Nu er veel maatschappelijke onrust is ontstaan over het digitale afluistersysteem van de Amerikaanse inlichtendienst NSA, blijkt opnieuw de actualiteit van Orwells werk uit 1949.