'Door of No Return': de laatste stap naar slavernij

Île de Gorée is een klein eilandje voor de kust van Senegal. Het eiland is bekend vanwege zijn ‘Door of No Return’ in het Maison des Esclaves, het slavenhuis. De deur vormde de laatste stap voordat de Afrikaanse slaven naar de Amerika’s werden vervoerd.

Île de Gorée was een klein, waarschijnlijk onbewoond, eilandje toen de Portugese ontdekkingsreiziger Dinis Dias het in 1444 ontdekte. In de jaren na de ontdekking vestigden de Portugezen er een klein kerkje en een begraafplaats. Het onbelangrijke stukje land, twee kilometer van de latere hoofdstad Dakar, kreeg de naam Palma.

Nederland, Groot-Brittannië en Frankrijk

Aan het eind van de 16e eeuw kocht de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Palma van de Portugezen voor een paar ijzeren spijkers. De Nederlanders vernoemden het naar het Zeeuwse eiland Goeree, waardoor het nog altijd bekend staat als Île de Gorée. Ze waren de eerste die er een militair fort bouwden, maar de handelaren kon er niet lang gebruik van maken. Het slavenhuis was al gebouwd door de Nederlanders, maar het waren vooral de Fransen die er gebruik van maakten. Nadat het eiland kort in handen van Groot-Brittannië was, had Frankrijk vanaf 1677 de controle over het eiland.

Maison des Esclaves

Het slavenhuis, of Maison des Esclaves, is onderwerp van een historisch debat. Na de onafhankelijkheid van Senegal veranderde het land het eiland in een museum en toeristische attractie. De voormalig curator van het museum, Aladji N’Diaye, vertelde bezoekers dat maar liefst 20 miljoen slaven door de ‘Door of No Return’ zijn verscheept. Een onmogelijk aantal, omdat in totaal vanaf de Afrikaanse westkust ongeveer 12 miljoen slaven zijn verscheept. Historisch onderzoek heeft aangetoond dat ‘slechts’ 33.000 slaven via Île de Gorée naar de Amerika’s zijn gebracht.

‘Door of No Return’

Ook aan de ‘Door of No Return’ twijfelen historici, vanwege het feit dat de rotsachtige kust achter de deur ongeschikt was om schepen langs te laten varen. Een alternatieve verklaring die gegeven werd is dat de deur bedoeld was om afval in zee te gooien, iets dat in Senegal gebruikelijk was in de koloniale tijd. N’Diaye, die van 1962 tot 2009 de leiding had over het museum, vergeleek de bevindingen van de historici met het ontkennen van de Holocaust.

Mandela, Johannes Paulus II en Obama

Niemand zal echter ontkennen dat Île de Gorée een belangrijke herinnering aan de Trans-Atlantische slavenhandel vormt, ondanks dat veel van de geschiedenis is verdraaid. Het eilandje staat niet voor niets op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De voormalige huizen van de handelaren en het slavenhuis zijn bezocht door vele hoogwaardigheidsbekleders. Onder hen was Nelson Mandela, die het slavenhuis een jaar na zijn vrijlating in februari 1990 bezocht. Hij kroop zelfs door een gat in de vloer, waaronder slaven werden vastgehouden. Met tranen in zijn ogen kwam hij er minuten later weer uit. Île de Gorée is ook bezocht door paus Johannes Paulus II en de Amerikaanse presidenten Bill Clinton en George Bush. Sinds 27 juni is Barack Obama aan dat rijtje toegevoegd.