Nederlands-Russische betrekkingen

Momenteel maken de officiële verhoudingen tussen Nederland en Rusland een moeilijke periode door. Maar de verhoudingen tussen beide landen kennen een lange geschiedenis. Zeker de beginperiode daarvan kenmerkt zich door een groot wederzijds respect.

De relaties tussen beide landen beginnen al aan het einde van de 16e eeuw. Hollandse kooplieden worden dan actief in de handel op het Rijk van Moscovië, vooral in de noordelijke havenstad Archangel. Een goede band met het uitgestrekte Russische rijk is voor de Republiek van belang. En andersom heeft Rusland veel belang bij de economische groei die Nederland gedurende de 17e eeuw doormaakt.

‘groote genegentheijt’

Aan het begin van de 17e eeuw zijn de verhoudingen tussen Nederland en Rusland zeer goed. In een brief aan de Staten-Generaal van 10 september 1612 stelt een Nederlander die samen met enkele militairen onlangs ‘tot Archangel in Moscovia’ is gearriveerd, dat de Russen met ‘seer groote affectie ende genegentheijt’ naar de Republiek kijken. Van die goodwill wil hij graag profiteren. Daarom vraagt hij aanbevelingsbrieven aan de Staten-Generaal, die hij aan de Russische autoriteiten kan laten zien, zodat hijzelf ‘door middel van dieselvige mede genieten mach die groote genegentheyt’.

De tsaar op bezoek

Op 3 juli 1697 arriveert een brief van tsaar Peter de Grote (1682-1725) bij de Staten-Generaal op het Binnenhof waarin hij zijn bezoek aan ons land aankondigt. Het bezorgen van de brief heeft 4 maanden in beslag genomen, want hij is gedateerd op 8 maart. 
Officieel komt Peter de Grote naar de Republiek om medestanders te vinden in zijn oorlog tegen de Turken. Maar hij heeft een dubbele agenda. Peter is namelijk ook geïnteresseerd in en geïntrigeerd door de uitermate goed ontwikkelde Nederlandse scheepsbouw. Kennis over scheepsbouw en zeevaart is schaars in Rusland. Peter wil van de Nederlanders zoveel opsteken, dat hij een succesvolle Russische (oorlogs)vloot kan opzetten.

Peter verwacht anoniem in Zaandam te kunnen verblijven en daar de bouw van schepen te observeren, maar daarin vergist hij zich. De Zaanse bevolking herkent in de 2 meter lange man vrijwel direct de Russische tsaar. Daarom vertrekt hij naar Amsterdam. waar hij 4 maanden als timmerman aan de slag gaat. In de drukke wereldstad lukt het de Russische tsaar wel om redelijk anoniem te blijven.

Aan de slag met de Nederlandse ervaringen

Eenmaal terug in Rusland voert Peter de Grote tal van vernieuwingen door. Hoge functionarissen moeten hun baard afscheren en westerse kleding wordt de norm. De tsaar reduceert de macht van de kerk en de hoge adel en voert de senaat in die de hoogste autoriteit wordt. Onder zijn bewind worden scholen en een academie van wetenschappen opgericht. De economie groeit aanzienlijk. Tijdens zijn heerschappij vertienvoudigt het aantal handelsondernemingen. Om zijn droom van handelsnatie waar te kunnen maken richt hij een Russische oorlogsvloot op. Voor de schepen ontwerpt hij de nieuwe Russische vlag naar voorbeeld van de vlag die de Republiek voert: een driekleur met een witte, blauwe en rode baan. In 1703 begint hij met de bouw van een stad naar Amsterdams voorbeeld: Sint-Petersburg.

Nationaal Archief

1.01.02 – Archief van de Staten-Generaal, (1431) 1576-1796, inv.nrs. 7361-7410

Bibliotheek

• Jacobus Scheltema, Rusland en de Nederlanden beschouwd in derselver wederkeerige betrekkingen (Amsterdam 1817-1819), 4 dln. Signatuur 20 G 33
• Jan Willem Veluwenkamp, Archangel: Nederlandse ondernemers in Rusland, 1550-1785 (Amsterdam 2000). Signatuur 160 D 16
• Eric H. Wijnroks, Handel tussen Rusland en de Nederlanden, 1560-1640: een netwerkanalyse van de Antwerpse en Amsterdamse kooplieden, handelend op Rusland (Hilversum 2003). Signatuur 160 E 6