Soldaten zijn aan het eten tijdens een legeroefening in Duitsland, 12 oktober 1961. Bron: Eric Koch, Nationaal Archief Anefo.

De herkomst van ‘iets soldaat maken’

Wanneer je iets helemaal opeet of opdrinkt, kun je zeggen dat je het ‘soldaat hebt gemaakt’. Vooral als het gaat over alcoholhoudende dranken wordt vaak gezegd dat een fles ‘soldaat wordt gemaakt’. Maar wat hebben soldaten te maken met het opeten of opdrinken van dingen, en waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan?

Een oude, magere koe

Over de herkomst van ‘iets soldaat maken’ verschillen de meningen van de spreekwoorddeskundigen, dus er bestaan een aantal uiteenlopende theorieën. Zo meent spreekwoorddeskundige F. A. Stoett dat ‘iets soldaat maken’ verband houdt met een oude, magere koe. Volgens hem was het in het West-Vlaams gebruikelijk een dergelijke koe een soldaat te noemen. Deze ‘soldaten’ werden vaak aan het leger verkocht, zodat mensen uit het leger de koe konden slachten en konden verorberen.

Van Dale

Anderen twijfelen aan deze verklaring. In het Groot Uitdrukkingenboek van Van Dale wordt namelijk gesteld dat de uitdrukking ‘iets soldaat maken’ vermoedelijk uit het noorden van Nederland komt, waardoor het onwaarschijnlijk is dat de West-Vlaamse benaming voor een oude magere koe in deze uitdrukking terecht is gekomen.

Inlijven in het leger

Een andere theorie gaat er vanuit dat ‘soldaat maken’ letterlijk opgevat moest worden. Iemand soldaat maken betekende dus: iemand inlijven in het leger. Zoals je iemand in kan lijven, kun je ook iets inlijven. ‘Een fles soldaat maken’ betekende volgens aanhangers van deze theorie dus oorspronkelijk ‘een fles inlijven’.

Eten wat er voor handen was

Er is nog een theorie over de herkomst van de uitdrukking en dit is eigenlijk de meest voor de hand liggende verklaring. Omdat soldaten aan het front alles moesten eten wat er voor handen was, konden hun magen veel hebben. Ze konden dus alles ‘soldaat maken’. Maar ook voor deze theorie bestaat geen bewijs, dus de herkomst van de uitdrukking blijft helaas onzeker.

Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?

Ze veranderen soms van betekenis, er komen nieuwe bij, we ‘lenen’ ze uit andere talen. Alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind je in het Van Dale Spreekwoordenboek. Compleet met prachtige illustraties, essays en citaten.