De Q-koorts in Nederland

De belangenorganisatie voor Q-koortspatiënten Q-Uestion klaagt de Nederlandse staat aan voor haar rol tijdens de Q-koortsperioden in de afgelopen jaren en haar gebrekkige nazorg voor de besmette patiënten. De Q-koorts kan voor koorts, heftige hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid, zweetaanvallen en een verlaagde hartslag zorgen. In de meeste gevallen herstelt de besmette persoon zich na één à twee weken, maar één tot vijf procent van de patiënten heeft chronisch last van de ziekte. Er zijn gevallen bekend waarbij de chronische variant van de Q-koorts er voor zorgt dat vermoeidheidsklachten al twee jaar lang aanhouden.

Herkomst Q-koorts

De Q-koorts, een Nederlandse afkorting voor query fever, is een ziekte die ontstaat door de coxiella brunetti bacterie. Query staat voor een vraagteken, omdat er tot 1937 niet bekend was wat de koorts veroorzaakte. De ziekte is een zogenaamde zoönose, dit houdt in dat de ziekte van dieren naar mensen kan worden overgedragen. De eerste keer dat de Q-koorts geregistreerd werd was in 1937 toen het personeel van een slachthuis in Australië te kampen kregen met hoge koortsen. Er werd gedacht dat de koorts beperkt bleef tot bepaalde beroepsgroepen die direct en intensief contact hadden met besmette dieren, maar later bleek dat de verspreiding van de ziekte verder kon gaan.

Eerste gevallen Q-koorts in Nederland

Na de Tweede Wereldoorlog blijkt dat de Q-koorts ook in vele Europese landen voet aan wal heeft gezet. Er ontstonden epidemieën in Zwitserland, Tsjecho-Slowakije, Duitsland, Frankrijk, Schotland, Engeland en Portugal. De ziekte werd aangetroffen in allerlei soorten dieren: runderen, schapen, geiten, vogels en kleine knaagdieren. De runderen en schapen bleken de grootste besmettingsbron te zijn. In 1956 wordt de Q-koorts voor het eerst in Nederland gesignaleerd. Het gaat dan om drie mensen in de regio Rotterdam, waarbij één in een slachterij werkte, één de besmetting waarschijnlijk in Zwitserland heeft opgedaan en de derde om een nog onbekende oorzaak besmet is geraakt.

Beperkte omvang

De Q-koorts wordt in 1976 onderdeel van de Wet Bestrijding Infectieziekten en Opsporing Ziekteoorzaken. Wanneer mensen besmet blijken worden zij verplicht dit te melden. Toch blijft de Q-koorts in Nederland een zeldzame ziekte die sporadisch opduikt en slechts enkele mensen ziek maakt. In de jaren ’80 raken er jaarlijks rond de 10 à 20 personen besmet in Nederland, maar net als in andere landen kent de ziekte een piek van een jaar en verdwijnt daarna weer. Dit veranderde echter in 2007, toen de hoeveelheid mensen die de ziekte kregen enorm toenam.

Herpen raakt besmet

In 2007 wordt er een melding gemaakt dat er in het Noord-Brabantse dorp Herpen meerdere gevallen van Q-koorts zijn. Er zijn dan in totaal 170 mensen besmet. Experts menen dat het een kortstondige piek is, maar er worden wel onderzoeken gedaan naar manieren om de besmetting van mensen tegen te gaan. Een rapport in augustus 2007 van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) meldt dat de zieken allen in een agrarische omgeving wonen in de buurt van geitenboerderijen. De feitelijke oorzaak van de ziekte is dan nog onbekend.

De Q-koorts grijpt om zich heen

Wanneer er in het begin van 2008 wederom mensen ziek worden, wordt er actie ondernomen. Alle geiten- en schapenhouders worden geïnformeerd over de risico’s van Q-koorts en mogelijke voorzorgsmaatregelen. Tegen juni 2008 krijgen de besmette bedrijven een bezoekersverbod en worden de regels omtrent mest en hygiëne aangescherpt. Een nog niet geregistreerd vaccin uit Frankrijk tegen de Q-koorts, waarvan de volledige werking nog niet bekend is, wordt na wikken en wegen toch ingezet. Vanaf oktober dat jaar begint de vaccinatie van de dieren. Tegen de zomer van 2008 waren er meer dan 1000 mensen met de Q-koorts besmet, één van de patiënten overlijdt.

Gevolgen Q-koorts

Ook in 2009 houdt de Q-koorts aan. In totaal worden er 2100 meldingen gedaan van mensen met Q-koorts. Hiervan overlijden er vijf, deze patiënten hadden naast de Q-koorts ook een of meerdere andere aandoeningen. De overheid besluit dat alle dieren van besmette geiten- en schapenbedrijven vanaf 21 december 2009 gedood zullen worden. Enorme hoeveelheden dieren worden door middel van een injectie gedood en vele dieren worden geruimd. Het is een drama voor vele boeren die hun levenswerk ten gronde zien gaan. De gang van zaken rondom de eerste grootschalige uitbraak van de Q-koorts in 2007 is veel bekritiseerd. De rol van de overheid met betrekking tot de gebrekkige informatievoorziening voor burgers en het te laat erkennen van gezondheidsproblemen van besmette personen wordt onder de loep genomen. Deze ontevredenheid met hoe de overheid heeft gehandeld heeft er voor gezorgd dat de staat nu aangeklaagd wordt door de belangenorganisatie voor Q-koortspatiënten.