Johannes Vermeer: de Sfinx van Delft

Op 27 juni 2014 opent museum het Mauritshuis de deuren weer na een verbouwing van twee jaar. Symbolisch zal dit worden uitgevoerd door een levende versie van Het meisje met de parel van schilder Johannes Vermeer.

Johannes Vermeer

Vermeer werd geboren in 1632, als tweede kind van Reynier van der Meer (ook wel Reynier Vos geheten) en Dingenum Baltens. Hij werd op 31 oktober gedoopt als ‘Johannes’ in de Nieuw Kerk in Delft. Zijn vader was een welvarende zijdewever en kunsthandelaar.

Huis Mechelen

Het bedrijf van zijn vader liep goed, waardoor hij in staat was om een groot pand aan de Markt in Delft te kopen. Het was een herberg met de naam ‘Mechelen’. Johannes’ vader werd hierdoor ook herbergier. Na het overlijden van zijn vader in 1652 erfde Johannes zijn bedrijven. Dit is ook de periode waarin hij begint te schilderen.

De opleiding van Vermeer

Vermeer was door de kunsthandel van zijn vader al bekend geraakt met het werk van verschillende schilders. Toch is het onduidelijk door wie hij beïnvloed was. Waarschijnlijk kende hij wel het werk van Abraham Bloemaert, die een ver familielid van zijn schoonmoeder was, en Pieter de Hooch. Zijn vader had goede connecties met schilders als Cornelis Saftleven, Egbert van der Poel en Christiaen van Couwenbergh. Over het algemeen wordt aangenomen dat Vermeer in Delft gestudeerd heeft. Mogelijke leermeesters zijn Leonaert Bramer en Carel Fabritius.

St. Lucas Gilde

Delft kende een vereniging voor schilders en glazeniers, het St. Lucas Gilde, dat vernoemd is naar de beschermheilige van schilders. Op 29 december 1653 werd Vermeer lid van de gilde. Hij werd in 1662 gekozen tot hoofd van het gilde.

Het werk van Vermeer

Aanvankelijk schilderde Vermeer een aantal werken met Bijbelse en mythologische thema’s. Later maakte hij de schilderijen in zijn typische en bekende stijl: alledaagse scenes in een intieme en serene sfeer. Met uitzondering van Gezicht op Delft en het Straatje spelen de scenes zich binnenshuis af. De schilderijen Het melkmeisje, De liefdesbrief en De muziekles zijn hier bekende voorbeelden van. Het Meisje met de parel is ongetwijfeld zijn meest bekende werk. Het is geen portret, maar een tronie, een soort fantasiekop dat een bepaald karakter uitbeeldt. Het werk wordt ook wel de ‘Mona Lisa van het Noorden’ genoemd, omdat het meisje de toeschouwer blijft aankijken, ongeacht waar die zich bevindt.  

Het oeuvre van Vermeer

Vermeer was tijdens zijn leven hooguit bekend in Delft waar hij waarschijnlijk voor een aantal opdrachtgevers werkte. Zijn oeuvre is opvallend klein. Een schilder als Rembrandt liet bijna tweeduizend etsen, schilderijen en tekeningen na. Vermeer liet slechts vierendertig schilderijen na, en niet één tekening of ets. Na zijn dood in 1675 was hij alleen bekend in bepaalde kringen in Delft en Amsterdam. Daar kwam verandering in toen de kunstcriticus W. Bürger in 1866 een monografie aan hem wijdde. Er ontstond daarna een ware jacht op de schilderijen van Vermeer, waardoor veel van zijn werk naar het buitenland is verdwenen.

De Sfinx van Delft

Omdat er zo weinig bekend was over het leven van Vermeer, en omdat zijn werk lange tijd zo onbekend was, noemde Bürger hem ‘De Sfinx van Delft’. Vandaag de dag is er nog steeds weinig bekend over het leven van ‘De Sfinx’. Zijn werk is inmiddels wel wereldberoemd en te bezichtigen in het Rijksmuseum en het Mauritshuis, dat Het meisje met de parel op 27 juni weer tot leven zal brengen.