De geschiedenis van de vrouw in het leger

Steeds meer Koerdische vrouwen besluiten deel te nemen aan de gewapende strijd tegen de IS. Al meer dan 500 vrouwen hebben zich verenigd in de Vrouwen Peshmerga, een belangrijk bataljon en ‘geheim wapen’ binnen het Koerdische Peshmerga-leger. Ze worden gevreesd door de jihadisten, want door een vrouw worden gedood is een grote schande en zou de strijders zelfs hun plek in de hemel kosten. Al vroeg in de geschiedenis maakten vrouwen deel uit van legers en gevechtslinies.

Bijzondere uitzonderingen

Er zijn vele mythische vrouwfiguren die een belangrijke rol hebben gespeeld in de strijd door de geschiedenis heen. Zo is daar de Egyptische koningin en legeraanvoerster uit de zestiende eeuw v. Chr., Ahhotep I. Daarnaast is er natuurlijk de Franse Jeanne ‘d Arc die in het begin van de vijftiende eeuw de Franse troepen voorging in de strijd tegen Engeland, de Nederlandse Hasse Simonsdochter die meevocht tegen de Spanjaarden in de zestiende eeuw en de Spaanse Augustina de Aragon die als een leeuw vocht tegen de oprukkende Franse troepen in het begin van de negentiende eeuw. Dan is er nog de Britse Flora Sands die in de Eerste Wereldoorlog officier werd in het Servische Leger. Al deze individuele vrouwfiguren hebben hun stempel gedrukt op de militaire geschiedenis.

Amazones

Volgens de Griekse mythologie heeft er rond de zesde en vijfde eeuw v. Chr. een volk bestaan dat louter bestond uit vrouwelijke strijders. Ze werden gesitueerd in het gebied rond Anatolië en Zwarte Zee. De naam ‘amazone’ stamt vermoedelijk af van het Griekse woord a-mazos, wat ‘zonder borst’ betekent. Volgens mythische overleveringen zouden de Amazones namelijk hun rechterborst missen om zo optimaal de boog te kunnen hanteren. Op afbeeldingen uit de Oudheid worden ze vaak te paard afgebeeld. Tegenwoordig worden er in Turkije verschillende graven met veel wapen-grafschatten van vrouwelijke strijders gevonden die wellicht tot dit volk hebben behoord.

Mongoolse vrouwen en Middeleeuwse veldtochten

In hoeverre er werkelijk een dergelijk vrouwenleger heeft bestaan in de Oudheid, blijft een raadsel. Wel zeker is dat ten tijde van het dertiende-eeuwse Mongoolse Rijk een kleine groep vrouwen in de gelederen meevocht. In dit rijk was er überhaupt ruimte voor vrouwen om invloed uit te oefenen, zo schijnt Djengis Khan bijvoorbeeld al zijn (militaire) besluiten met zijn moeder te hebben overlegd, die tevens hoofd van een stam was. Dit Mongoolse Rijk ging eind dertiende eeuw ten onder en het zou nog ruim zes eeuwen duren voordat vrouwen officieel deel mochten nemen in de georganiseerde strijd als soldaten. Hoewel veel vrouwen in de late Middeleeuwen bijvoorbeeld meetrokken met grote veldtochten, hadden ze vooral een verzorgende rol en namen ze niet rechtstreeks deel aan de strijd. Na de Krimoorlog, waar Florence Nightingale onder andere verpleging aan het front introduceerde, werd de rol van de vrouw bij het leger steeds belangrijker. Toch was ze nog niet echt deel van het leger en vocht ze ook niet. Dit veranderde in het begin van de twintigste eeuw in Rusland.

Vrouwenbataljon in Rusland

In Rusland vochten circa zesduizend vrouwen mee in de Eerste Wereldoorlog. Hoewel vrouwen in het begin van de oorlog eigenlijk niet mochten meevechten, veranderde dit beleid naarmate de oorlog vorderde. In 1917, na de Februarirevolutie, werden er vijftien vrouwenbataljons gevormd. Uiteindelijk hebben twee vrouwenbataljons werkelijk gevochten aan het front. Eén van deze bataljons kreeg de naargeestige, maar dappere titel ‘Vrouwenbataljon des Doods’ mee. Aan het einde van 1917 werden deze bataljons alweer ontbonden. Hoewel er geen klachten waren over de krijgskunsten van de vrouwen, waren ze niet het succesvolle propagandamiddel dat de overheid bij hun oprichting voor ogen had gehad.

Tweede Wereldoorlog

Ruim twintig jaar later werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog ruim 2,2 miljoen vrouwen in de wapenindustrie en gingen vele duizenden vrouwen als verpleegster mee naar het front. Met name binnen het Russische Rode leger vochten vrouwen echt mee, waren ze infanterist of piloot of vervulden hoge militaire functies. Ook in het Britse leger was er ruimte voor vrouwen, al was er – zoals bij vele andere legers in die tijd – een strenge restrictie: het was verboden voor de vrouw om vuurwapens te gebruiken. Hierdoor dienden vrouwen vaak in regimenten van de technische diensten, zo was er een searchlight operator regiment in het Britse leger dat uitsluitend uit vrouwen bestond. Het Duitse leger kende maar liefst 500.000 (ongewapende) vrouwelijke hulpkrachten, ook wel de SS-Helferinnen genoemd. In Nederland werd in april 1944 het Vrouwen Hulp Korps opgericht, niet lang daarna werd dit door sterk lobbywerk van Francien de Zeeuw omgedoopt tot de MARVA, de Marine Vrouwen Afdeling, die officieel deel uitmaakte van het Nederlandse leger. Voor meer informatie over de geschiedenis van vrouwen in het Nederlandse leger, klik hier.

Integratie in het leger

Na de Tweede Wereldoorlog kwam er in verschillende landen voorzichtig ruimte voor een permanente rol voor de vrouw in het leger. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld werd in 1948 de Woman’s Armed Services Integration Act aangenomen, die definitief vrouwen toeliet in marine, infanterie en luchtmacht. In Nederland werden pas vanaf 1978 militaire beroepsopleidingen gedeeltelijk opengesteld voor vrouwen.

Dienstplicht

Vanaf 1948 geldt er een actieve dienstplicht in Israël. Deze dienstplicht geldt niet alleen voor mannen, maar ook vrouwen moeten twee tot drie jaar in militaire dienst. Hoewel Israël tot op heden het enige land is met een dienstplicht voor beide seksen, zal Noorwegen vanaf 2015 ook de dienstplicht invoeren voor beide geslachten.

Leestip:

geschiedenis van vrouwen in het leger Under Fire: Women and World War II – Yearbook of Women’s History/Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis 34 (2014)
Redactie: Eveline Buchheim en Ralf Futselaar
Uitgever: Verloren
ISBN: 9789087044756
Winkelprijs: €23,–