Haile Selassie, Mussolini en de kolonisatie van Ethiopië

Het was Ethiopië gelukt als één van de weinige landen onafhankelijk te blijven tijdens de scramble for Africa. Maar haar onafhankelijkheid was van korte duur, want in 1935 viel  Mussolini het land binnen en werd het een Itialiaanse kolonie. De Ethiopische keizer, Haile Selassie, vroeg de Volkenbond – tevergeefs – om hulp.

Scramble for Africa

1 maart 1896 was niet alleen de dag van de Slag bij Adwa, maar ook volgens de Ethiopische kalender de dag van Sint Joris, de beschermheilige van het koninkrijk en patroon tegen oorlogsgevaar. Op die dag verzamelde zich het grootste koloniale leger dat Afrika in die tijd ooit had gezien: 16.000 man met 56 machinegeweren onder de Italiaanse vlag. Hun aandacht was gevestigd op een van de weinige rijken die onafhankelijk was gebleven tijdens de scramble for Africa, een periode in de jaren 80 van de 19e eeuw waarin de Europese machten vrijwel het hele continent koloniseerden.

Ethiopië blijft onafhankelijk

Italië had tien jaar eerder Eritrea en delen van Somalië gekoloniseerd. Met de kolonisatie van Ethiopië wilde Italië een sterk koloniaal rijk opbouwen en bij de ‘grote jongens’ horen. De Italiaanse generaal was zeker van de overwinning op de 120.000 ‘barbaren’ - met een paar geweren en paarden – en viel ’s ochtends vroeg aan om ze te verrassen. Maar het Ethiopische leger was al vroeg opgestaan om te bidden voor goddelijke begeleiding en was al snel op de hoogte van het Italiaanse offensief en wist zich te verdedigen. Het was de Ethiopiërs gelukt om – voorlopig – onafhankelijk te blijven.

Keizer Haile Selassie van Ethiopië

In 1923 was Ethiopië toegetreden tot de Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties. Het jaar daarop reisde Haile Selassie, de toekomstige keizer, door Europa om de banden met haar regeringen te verbeteren en schonk daartoe leeuwen uit Ethiopië. In 1930 werd hij benoemd tot ‘Zijne Koninklijke Hoogheid Keizer Haile Selassie I, Erfzoon uit het zaad van Koning Salomon, de Alles Overwinnende Leeuw van de stam van Judea, Koning der Koningen, Heer der Heren, Vader der Afrikanen uit het allergeliefde Ethiopië het moederland van de zonen en dochters in diaspora’. Onder zijn keizerschap maakte het land een modernisatie mee ­– waaronder het opstellen van de eerste grondwet en het vrijwel afschaffen van slavernij – waar de keizer veel internationaal aanzien mee won. De toekomst van Ethiopië zag er rooskleurig uit.

Mussolini en het Italiaans imperialisme

De regeerperiode van Benito Mussolini en zijn fascistische partij begon met de beroemde mars op Rome in 1922. Uit angst voor afzetting benoemde de Italiaanse koning Mussolini tot minister-president. Mussolini droomde van het herstel van het Romeinse Rijk, waaronder kolonies in Afrika. Hij vestigde al snel zijn aandacht op Ethiopië en viel het land in 1935 binnen. Met behulp van vliegtuigen en gifgas was de strijd al snel gestreden.

Het Hoare-Laval Pact

Ondanks de goede banden tussen Europa en Ethiopië greep de Volkenbond niet in. Integendeel, de Engelse minister van Buitenlandse Zaken Hoare en zijn Franse collega Laval hadden een plan opgesteld om Ethiopië grotendeels aan Italië te overhandigen. Twee derde van het land zou Italiaans grondgebied worden, waaronder de economisch belangrijkste gebieden, en Italië zou in de rest van het land – wat officieel in handen zou blijven van het Ethiopisch volk – beschikken over ‘economische rechten’. Het Hoare-Laval Pact, zoals het plan werd genoemd, werd ondertekend door Frankrijk en Engeland omdat banden met Italië van groot belang waren. Beide landen waren bang voor de vespreiding van Hitler’s nationaal socialisme over heel Europa en wilden Italië als bondgenoot tegen Duitsland. Een tweede reden was dat Italië veel handelde met leden van de Volkenbond. Zo werd Ethiopië  aan haar lot overgelaten.

Italiaanse krant van 27 december 1936: “Alle gebieden van het rijk zijn bezet, de onderworpen bevolking begroet de vlag.”

God en de geschiedenis zal uw oordeel onthouden

In juni 1936 deed Haile Selassie een laatste wanhoopspoging om de Volkenbond om hulp te vragen. Hij probeerde de leden ervan te overtuigen dat Mussolini oorlogsmisdaden beging en dat zijn land hulpeloos was. Maar onder andere het Italiaans-Ethiopische conflict had laten zien dat het oordeel van de Volkenbond beïnvloed kon worden door het eigenbelang van haar leden. De Volkenbond zou niet ingrijpen. Hij eindigde zijn pleidooi met de woorden: “God en de geschiedenis zal uw oordeel onthouden.”