Simpele overvallen & gestolen kunstveilingen: kunstroof loont?

Zondag 31 mei 2015 werd bekend dat de veiling van het schilderij Avond in Caïro doorgaat, ondanks berichten van de Russische overheid dat het kunstwerk van Ivan Aivazovsky in 1997 zou zijn gestolen uit een privécollectie. Veilingshuis Sotheby’s laat de veiling doorgaan omdat het schilderij niet geregistreerd staat als gestolen kunst.

Kunstroof in de praktijk

In films worden kunstwerken geregeld gestolen nadat een doolhof van lasers en tientallen videocamera’s zijn omzeild. In werkelijkheid zijn de meeste kunstroven niet zo ingewikkeld, met voldoende Nederlandse voorbeelden. In 2002 zijn twee dieven, waarvan één bijgenaamd ‘De Aap’, via een ladder de buitenmuur van het Van Gogh Museum opgeklommen waar ze een ruit insloegen. De dieven die in 2012 de Kunsthal beroofden zijn ’s nachts ongehinderd via de nooduitgang naar binnen en buiten gelopen. In 2013 zijn twee jongens overdag het Utrechtse Catharijneconvent binnengewandeld, sloegen een vitrine in en gingen er op een scooter vandoor.In hetzelfde jaar hebben dieven ’s nachts de voordeur van een museum in Venlo geforceerd. Eén van de gestolen kunstwerken werd een maand later – onder een andere naam en een kwartslag gedraaid – geveild door Sotheby’s.

Mona Lisa gestolen in 1911

Een van de bekendste – en vreemdste – kunstroven in de geschiedenis is die van de Mona Lisa in 1911. Een medewerker van het Louvre museum liep met het schilderij onder zijn jas de voordeur uit. De dief wilde naar eigen zeggen de Mona Lisa terugbrengen naar Italië. Twee jaar later werd het kunstwerk teruggevonden toen de dief het aan een museum in Florence wilde verkopen. In 1932 werd het verhaal nog vreemder. Een Amerikaanse journalist beweerde dat in 1914 oplichter Marques Eduardo de Valfierno had opgebiecht dat hij opdracht had gegeven tot het stelen van de Mona Lisa. Hij zou vóór de diefstal zes vervalsingen hebben laten maken die hij kon verkopen zodra bekend werd dat de Mona Lisa niet meer in het Louvre hing. Hij zou dan nooit het echte schilderij nodig hebben gehad en liet de dief die hij had ingehuurd aan zijn lot over. Een interessant verhaal, maar er zijn nooit vervalsingen van de Mona Lisa opgedoken om het te bewijzen.

Ongereguleerde kunsthandel

De kunsthandel is de grootste legale ongereguleerde handel ter wereld. Kostbare schilderijen en sculpturen worden verkocht zonder transactiegegevens. De enige garantie van echtheid, en tevens een indicatie van kwaliteit, is de zogenaamde provenance: een document met de herkomst van een voorwerp en een lijst van opeenvolgende eigenaren. Maar er bestaan geen regels omtrent de vorm of inhoud van een dergelijk document. Gestolen kunst – dat geregistreerd staat in de Art Loss Register – wordt beter gedocumenteerd dan verkochte kunst.

Kunstroof loont

Volgens UNESCO is gestolen kunst de derde meest winstgevende criminele handel– na wapens en drugs. Slecht beveiligde musea en niet gereguleerde privécollecties maken het gemakkelijker voor dieven om kunstwerken te stelen en door te verkopen. Dat het vervalsen van schilderijen een beroep op zich is geworden, bevordert de handel in gestolen kunst nog verder. Bovendien maakt de slechte regulatie en documentatie van kunsthandel het moeilijk om gestolen kunstwerken te identificeren, en het maakt het gemakkelijker om ze openbaar te veilen. Kortom, kunstroof loont.