Esmeralda: bloed onder de mooie witte verf

Amsterdam is deze week het decor voor de negende editie van het grootscheepse evenement SAIL. Meer dan 600 prachtige schepen zullen de hoofdstad aandoen tijdens een tocht over het Noordzeekanaal. Eén van deze schepen, het ‘tallship’ Esmeralda uit Chili, heeft een nogal duister verleden. Lees hier waarom de Esmeralda ook wel ‘het Chileense martelschip’ wordt genoemd.

Met haar 113 meter is de ‘White Lady’, zoals ze ook wel genoemd wordt, een imposante verschijning. De Esmeralda, een stalen barkentijn, werd gebouwd in Spanje in 1946, waar ze het nieuwe trainingsschip had moeten worden van de Spaanse marine. Echter, rond 1950 werd ze geschonken aan Chili als herstelbetaling voor de gebeurtenissen tijdens de Chileense Onafhankelijkheidsoorlog, al was ze nog niet voltooid. Op 12 mei 1953 was ze dan eindelijk klaar voor haar eerste reis. Sinds haar doop heeft ze wereldwijd meer 300 havens bezocht en meegewerkt aan meerdere edities van Sail-festivals in verschillende landen.

‘Bloed aan de masten’

Hoewel ze bewonderd wordt door haar schoonheid, is het verleden van de Esmeralda geen romantisch verhaal. Het schip kent meerdere zwarte bladzijden in haar geschiedenis en deze worden vaak vergeten. In de periode van 1973 tot 1980 werden aan boord politieke tegenstanders van de destijdse dictator Augusto Pinochet gevangen gehouden. In gevangenschap werden deze mensen gemarteld, verkracht en vermoord.

Getuigen

Eén van de slachtoffers, Vega Contreras, vertelde zo’n veertig jaar geleden al aan Amerikaanse officials (recent overgenomen in het Nederlands door Het Parool) over de gruwelijkheden aan boord van dit martelschip: 'Ze zetten de loop van een geweer tegen mijn hoofd en een voet in mijn rug, terwijl ze schreeuwden, sloegen en beledigden. Ze scheurden de kleren van mijn lijf en daarna zetten ze mij naakt onder een krachtige waterstraal.(...) De angst, het geschreeuw, het gehuil van de vrouwen die naast ons gevangen zaten, kunnen in deze verklaring niet tot uitdrukking worden gebracht.'

Schrikbewind van Pinochet

Het schip was niet de enige plek waar door de Chileense overheid werd gemarteld en gemoord. Een andere beruchte methode tijdens de heerschappij van Pinochet was dat mensen, in het bijzonder zwangere vrouwen, uit vliegtuigen werden gegooid. Het schijnt dat Pinochet deze gebeurtenissen zag als wraak op de soldaten die waren vermoord door aanhangers van Salvador Allende, de vorige president van Chili. De daders stonden bekend als de ‘karavaan des doods’ die door het hele land trok.

Achteraf werd er gesproken van ‘politieke genocide’. Naar verluidt werden in totaal tienduizenden mensen gemarteld en duizenden omgebracht tijdens de heerschappij van Pinochet. Het schrikbewind van Pinochet hield jaren aan en pas in 1990 kwam er een einde aan. In dat jaar werd een referendum gehouden, waarbij het pad naar democratie werd ingeslagen. Zo werd ervoor gezorgd dat Pinochet en zijn leger afgezet konden worden. In 2006 overleed Augusto Pinochet op 91-jarige leeftijd, zonder dat hij ooit veroordeeld is voor zijn gruweldaden.

Gemengde gevoelens

Vele Nederlandse Chilenen zullen de aankomst van het schip met zeer gemengde gevoelens aanzien. Sommigen gaan protesteren tegen komst van de Esmeralda, maar de meesten willen alleen maar erkenning voor het verleden. De Nederlands-Chileense organisatie Mapuche geeft aan vooral de slachtoffers te willen herdenken. Ze willen een ceremonie houden om hen te eren. SAIL Amsterdam zegt dat de Esmeralda een bewuste keuze is in het programma. Zij moet het teken zijn van hoop en een nieuwe politiek. De Chileense ambassadeur in Nederland meent dat zowel het verleden als het heden worden gepresenteerd door het schip: ‘De Esmeralda is een symbool van de geschiedenis, maar laat ook zien hoe Chili het verleden te boven is gekomen.'