Grutte Pier: een echte ‘Fryske folksheld’

Ben jij familie van Grutte Pier? Sinds afgelopen zaterdag kun hier achter komen via een bijzondere website. Het is dit jaar precies 500 jaar geleden dat de strijd van deze geheimzinnige figuur begon. Wie was deze historische Friese vrijheidsstrijder eigenlijk?

De strijd om Friesland

Rond 1480 werd Pier Gerlofs Donia of ‘Grutte Pier’ geboren in Kimswerd, een plaats vlakbij Harlingen. Grutte (‘Grote’) Pier was boer in zijn geboorteplaats toen er in Friesland een conflict uitbrak. In het begin van de zestiende eeuw had George van Saksen de macht over Friesland. Het bewind van de Saskische hertog was echter niet erg populair bij de Friese bevolking. Van Saksen was echter niet de enige die graag de macht over de noordelijke provincie wilde: ook Hertog Karel van Gelre had hier wel oren naar.

Een inval van de Gelderse hertog

Het Gelderse leger deed daarop een inval in Friesland en binnen de kortste keren was de hele Zuidwesthoek van Friesland in handen van het Gelderse leger. De Hertog Karel van Gelre stelde zich op als de bevrijder van de Friezen van het impopulaire Saksische bewind. Een Friese vrijheidsstrijd brak uit.

Moord en brand in de boerderij van Grutte Pier

Voor Grutte Pier had het conflict desastreuze gevolgen. De boerderij van Grutte Pier werd in 1515 door een bende Saksische huursoldaten genaamd ‘De Zwarte Hoop’ geplunderd en in brand gestoken.Vele Kimswerders en familieleden van Grutte Pier werden door toedoen van ‘De Zwarte Hoop’ gedood. Ook de vrouw van Grutte Pier kwam hierbij om het leven.

De ‘Arumer Zwarte Hoop’: zeerovers op de Zuiderzee

Grutte Pier zon op wraak: met lotgenoten uit de omgeving richtte hij de verzetsgroep ‘De Arumer Zwarte Hoop’ op. Ondertussen had George van Saksen de rechten van Friesland aan de Graaf van Holland, Karel V, overgedragen. De strijd van Grutte Pier veranderde op die manier naar een strijd tegen de Hollanders. De Arumer Zwarte Hoop enterde onder andere Hollandse schepen op de Zuiderzee en plunderden Noord-Hollandse kustplaatsen. Volgens de legende plunderde Grutte Pier maar liefst 28 schepen.

‘Bûter, brea en griene tsiis’

Grutte Pier bedacht een handige methode om te kunnen zien wie vriend – en dus Fries – was en wie vijand was. Mensen die op zijn oorlogspad kwamen liet hij de zin: ‘Bûter, brea en griene tsiis, wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries’ ('Boter, roggebrood en groene kaas, wie dat niet zeggen kan is geen ware Fries') zeggen. Alleen echte Friezen konden deze zin immers uitspreken. Niet-Friezen werden onthoofd. Grutte Pier won de strijd echter niet: hij trok zich op een gegeven moment terug uit de strijd en overleed in 1520 in Sneek. In de Martinikerk in Sneek ligt Grutte Pier begraven.

‘Grutte’ verhalen rondom Grutte Pier

Grutte Pier is in de Friese geschiedenis uitgegroeid tot mythisch figuur. Er bestaan vele verhalen rondom hem waarvan niet altijd zeker is of ze waar zijn of niet. Zo wordt van Grutte Pier gezegd dat hij 2,15 meter lang zou zijn en met één hand een ploeg zou kunnen optillen. Ook zou Grutte Pier een paard van 500 kg op zijn schouders hebben kunnen tillen. Verder zou Grutte Pier met zijn duim en wijsvinger munten hebben kunnen ombuigen. Zijn enorme zwaard zou bovendien zó groot en zwaar (2,13 meter en 6,6 kg) geweest zijn, dat het alleen met twee handen vast te houden was. Het beroemde reusachtige zwaard waar Grutte Pier vijanden mee onthoofdde, is nog altijd te bezichtigen in het Fries Museum te Leeuwarden.

Grutte Pier lookalike, computerspel & personage

Wat wél zeker is, is dat Grutte Pier uitgroeide tot symbool van de Friese identiteit. De Fryske Nasjonale Partij (FNP) haalt er bij het campagnevoeren dan ook vaak een ‘Grutte Pier lookalike’ bij. Ook in de populaire cultuur kam Grutte Pier terug: zo was Grutte Pier een personage in de tv-series Floris in 1969 en werd er een tijd terug zelfs gewerkt aan een computerspel over de legende. In de zomer van 2016 wordt in Kimswerd bovendien een openluchtvoorstelling over Grutte Pier gehouden.

Nu kunnen mensen dus onderzoeken of zij misschien afstammen van de Friese vrijheidsstrijder. Wie aan kan tonen dat dat zo is, krijgt een zogenaamd ‘Pierbewijs’. Volgend jaar wordt voor alle afstammelingen een ‘Grutte Pier Familiedag’ georganiseerd.

Om te ontdekken of jij verre familie bent van Grutte Pier en voor meer informatie over het project, kijk op www.gruttepierdefamylje.frl