John Donne: Engelse meesterdichter

John Donne wordt gezien als de beste liefdesdichter die Engeland ooit gekend heeft. Hij werd geboren in een tijd dat Engeland sterk antikatholiek was. De religieuze omstandigheden hebben Donne in zijn jeugd gevormd en dat is terug te vinden in zijn werk. Tegenwoordig wordt hij beschouwd als lid van de groep dichters die bekend staat als de Metaphysical poets.

Johns leven in het kort

John Donne werd in 1572 geboren in een katholiek gezin. Zijn vader overleed vier jaar later al, waarna zijn moeder hertrouwde met een rijke weduwnaar die John opvoedde. John studeerde en reisde er lustig op los. Zo verbleef hij enkele malen in Frankrijk en Italië. In 1601 trouwde hij met Anne More, waarna hij dankzij haar vader in de gevangenis belandde. John hield zich niet alleen bezig met dichten. Hij schreef ook epigrammen, elegieën, liederen, satirische verzen en Latijnse vertalingen. Na een bewogen leven overleed John Donne op 31 maart 1631 in Londen.

Rol van het katholicisme

Het katholicisme heeft een grote rol gespeeld in de jeugd van John Donne, maar ook in zijn latere leven en zijn werk. John studeerde aan de Universiteit van Oxford en de Universiteit van Cambridge, maar ontving nooit zijn diploma’s, omdat hij katholiek was. Het katholicisme leek hem tegen te werken om een grote carrière te hebben. De broer van John, Hendrik, werd gearresteerd omdat hij een katholieke sympathisant zou zijn. Hendrik overleed in de gevangenis en deze gebeurtenis zou de aanleiding geven voor John om zijn geloof in twijfel te trekken. In 1610 schreef Donne zijn antikatholieke polemiek ‘Pseudo-Martyr’. Dit was de aanzet om het katholieke geloof helemaal los te laten en vijf jaar later bekeerde hij zich tot het Anglicanisme.

Van liefdesgedichten tot religieuze werken

Aan het begin van zijn carrière schreef John vooral liefdesverzen, religieuze gedichten en funeraire teksten. In 1617 kwam hier een verandering in. Nadat zijn vrouw het leven had gegeven aan hun twaalfde kind, overleed zij op 33-jarige leeftijd. De liefdesdichter ging kapot van liefdesverdriet en besloot nooit meer te trouwen. Vanaf dit moment was het over met zijn liefdesgedichten en richtte hij zich meer op religieuze onderwerpen. De kracht van zijn preken werd al snel beroemd en hij kreeg een goede reputatie als predikant. Hoewel John zelf zijn religieuze teksten belangrijker vond, worden tegenwoordig vooral zijn liefdesgedichten gelezen en geprezen.

Schrijven over ziekte en dood

Vanaf 1623 gaat het bergafwaarts met de gezondheid van John Donne. Waarschijnlijk leed hij in die tijd aan tyfus, wat hem een nieuw onderwerp gaf voor zijn gedichten. Het belangrijkste werk was Devotions upon emergent occasions dat in 1624 werd uitgegeven. Hierin zocht Donne naar parallellen tussen zijn fysieke en spirituele ziekte. Het werk bestaat uit 23 hoofdstukken, waarin hij de ziekte beschreef, zijn reactie op de ziekte noteerde en afsloot met een gebed. Uiteindelijk overleed hij aan een andere ziekte. In 1631 kreeg hij maagkanker, waarop hij besloot zijn laatste preek te geven. Dit is na zijn dood uitgebracht onder de titel Death’s Duell en werd gezien als preek voor zijn eigen begrafenis.

Metafysische dichters

De groep bestond niet echt, maar de term ‘metafysische dichters’ werd bedacht door John Dryden en Samuel Johnson. Deze groep dichters werd gekenmerkt door hun vermogen lezers op het verkeerde been te zetten met paradoxale uitspraken en metaforen. De werken van John Donne waren meestal ironisch en cynisch. De dichter vormde met zijn manier van schrijven een verschuiving van de klassieke vormen naar de meer persoonlijke poëzie.

Herontdekking, invloed en waardering

Het meeste van het werk van John Donne is pas na zijn dood uitgegeven. Hij wilde tijdens zijn leven liever niet publiceren, dat gebeurde slechts een paar keer op aandringen van vrienden. Na zijn dood werden verschillende werken uitgebracht en was het werk heel populair. Vanaf de achttiende eeuw raakte de dichter in de vergetelheid, zijn stijl en onderwerpen pasten niet bij die tijd. Pas vanaf de twintigste eeuw kreeg zijn werk weer aandacht en werd de genialiteit van zijn werk erkend. De gedichten van Donne hebben ook invloed op hedendaagse dichters en artiesten, zoals Robert Browning, Bob Dylan en Van Morrison.