Hoe kwam de droom van het Derde Rijk tot stand?

Een duizendjarig Derde Rijk: dit was wat Hitler en de nazi’s aanvankelijk voor ogen hadden. In dit rijk zou het nationaalsocialisme de toonaangevende ideologie worden. Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, werd Duitsland langzaam hervormd naar de idealen van een ‘Groot-Germaans Rijk’. Maar waar kwam het idee van een Derde Rijk eigenlijk vandaan? En: hoe zag Hitler dit ideaal voor zich?

Een middeleeuws idee?

Al voor dat Adolf Hitler in 1933 aan de macht kwam bestond het begrip ‘Derde Rijk’ al in Duitsland. Het idee van een duizendjarig derde rijk was afkomstig uit de 12e eeuw. Joachim di Fore, een Italiaanse geestelijke, concludeerde na een lange Bijbelstudie dat de geschiedenis in drie grote tijdperken ingedeeld kon worden. Zelf dacht Di Fore in het tweede tijdperk te leven. Het derde tijdperk zou het duizendjarige rijk van de Geest zijn.

De ondergang van de Westerse cultuur

Ook later is het idee van een Derde Rijk opgedoken in de literatuur. Het idee van een Duits Derde Rijk kwam bovendien voor in het boek Das Dritte Reich van Arthur Moeller van den Bruck uit 1923. In dit boek beschreef Moeller van den Bruck een nieuw Duitsland, geleid door een ‘Führer’. Deze‘Führer’ zou een uitverkoren leider zijn die Duitsland tot grotere hoogten zou brengen. Duitsland zou op die manier bevrijd kunnen worden van de-  volgens Moeller van den Bruck – ‘verdorven cultuur van het Westen’. Dit Derde Rijk zou een opvolger moeten worden van het Heilige Roomse Rijk (800 – 1806 ) (het Eerste Rijk) en het Duitse Keizerrijk (1871 – 1918) ( het Tweede Rijk).

Een inspiratiebron voor nationaalsocialisten

Het boek inspireerde nationaalsocialisten in die tijd die het liefst zagen dat de Weimar Republiek ten onder ging. Adolf Hitler bleek een bewonderaar van Moeller van den Bruck: in 1922 sprak hij de studieclub van Moeller van den Bruck toe in Berlijn. Van den Bruck zelf zag in Hitler echter niet de leider die hij voor ogen had.

Het fascisme in Europa

Tijdens het interbellum maakte Hitler en de partij waarbij hij hoorde, de NSDAP, onderdeel  uit van een beweging die op verschillende plekken in Europa populair was: het fascisme. Aanhangers van het fascisme verlangden  aan de ene kant terug naar een romantisch, geïdealiseerd verleden en omarmden aan andere kant juist het nu en de toekomst

Een mislukte staatsgreep

In 1923 probeerde Hitler, die toen al leider was van de NSDAP, de macht te grijpen in München. De staatsgreep mislukte.Hitler werd door de politie gearresteerd en belandde in de gevangenis. Hier schreef hij Mein Kampf. In dit boek zette Hitler enkele ideeën uiteen over hoe Duitsland er volgens hem uit zou moeten gaan zien.

Mein Kampf

In Mein Kampf beschreef hij het gebrek aan ‘Lebensraum’ en de noodzaak het Duitse grondgebied uit te breiden naar het oosten. Volgens Hitler was een natie geen economische eenheid, maar een eenheid op basis van ras. Om zo’n eenheid te bereiken was volgens Hitler ‘raszuiverheid’ nodig. Verder zag Hitler het als een groot belang dat het nieuwe Duitland door één autoritaire leider bestuurd werd. Beslissingen moesten gemaakt worden door één man. Mein Kampf werd echter pas echt populair toen Hitler in 1933 als rijkskanselier aan de macht kwam.  Het werd op den duur zelfs een ritueel een getrouwd echtpaar een exemplaar cadeau te doen.

De ‘Gleichschaltung’ van de bevolking

Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, toverde hij Duitsland binnen één jaar om tot een totalitaire, nationaalsocialistische staat. Binnen deze korte tijd wist Hitler alle macht naar zich toe te trekken. Langzaam begonnen de nazi’s hun plan voor een Derde Rijk tot uitvoering te brengen door middel van een ‘nazificering’ van de samenleving. Dit noemden zij ook wel de ‘Gleichschaltung’, oftewel de gelijkschakeling van de Duitse samenleving. Duitsland moest in de ogen van Hitler ‘heropgevoed’ worden volgens de nationaalsocialistische ideologie. Elke facet van de Duitse samenleving kwam in de greep van het ideaalbeeld van het Derde Rijk.

Hoe viel de ‘droom’ in duigen?

Hoe de droom van het Derde Rijk in duigen viel, is voor iedereen bekend. Van 1939 tot 1945 kreeg Europa het tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar te verduren. Miljoenen mensen kwamen door de Holocaust, armoede, honger en oorlogsgeweld om het leven. De droom van een Groot-Germaans Rijk veranderde in een ware nachtmerrie. Duitsland werd verslagen door de geallieerden en ontwaakte op een brute manier uit haar ‘droom’.  

Afbeelding:

• Adolf Hitler delivers a speech at the Kroll Opera House to the men of the Reichstag on the subject of Roosevelt and the war in the Pacific, declaring war on the United States. Next to Hitler in the government benches: Bundesarchiv, Bild 183-1987-0703-507 / unbekannt / CC-BY-SA 3.0 [CC BY-SA 3.0 de], via Wikimedia Commons