Geschiedenis van frisdrank

Philadelphia is in juni 2016 de tweede Amerikaanse stad die een belasting op frisdrank invoert. Als de plannen doorgaan betalen inwoners van de stad per 1 januari 2017 tot wel 50 cent meer per fles. Hoe is het product ontstaan en wanneer is onze consumptie van frisdrank eigenlijk begonnen?

Het genot van Limoenade

De oorsprong van frisdrank ligt in de 15de eeuw, ten tijde van de Tudor-dynastie (1485-1603). In Tudor Engeland nuttigde men een drankje dat ‘water imperial’ heette. Water werd aangemaakt met citroen en wijnsteenpoeder. Ook in andere landen werd geëxperimenteerd: in Frankrijk dronk men een mengsel gemaakt van water, citroen en honing. In 1676 kreeg de Franse Compagnie des Limonadiers een monopolie op de verkoop van deze drank, die limoenade werd genoemd.

Ontstaan van koolzuur

Deze eerste vormen van frisdrank bevatten overigens nog geen prik, dat ontstond pas aan het eind van de 18de eeuw, toen de wetenschapper Joseph Priestley in 1772 een methode ontwikkelde om water en koolzuur met elkaar te verbinden. Priestley kwam erachter dat het mengsel lekker smaakte en bovendien erg verfrissend was. Zijn kennis over het onderwerp was beperkt, maar met zijn idee legde hij een basis voor de experimenten van toekomstige wetenschappers. In 1776 opende de zweed Johann Gottlieb Gahn in Falun de eerste fabriek waar sodawater gemaakt werd. De productie was echter nog laag: ongeveer 3 flesjes per uur.

De ‘Limeys’

Sodawater werd in haar beginperiode echter niet veel gebruikt om een lekker drankje van te maken. Men gebruikte de samenstelling met name in de medische wetenschap omdat men dacht dat de combinatie helende eigenschappen had. Bij de Britse marine bijvoorbeeld dronken de mariniers tot 1795 een mengsel van koolzuur en citroen om gevallen van scheurbuik tegen te gaan. Later werd bekend dat dit puur kwam door de vitamine C die in de citroen aanwezig was. In deze periode werden Britse mariniers vaak ‘Limeys’ genoemd, verwijzend naar het drankje.

Nieuw: priklimonade!

Oorspronkelijk was sodawater een vrij exclusief drankje. De verschillende samenstellingen werden alleen door welgestelde personen genuttigd, met name in de zomermaanden. Wel kwamen er steeds meer producenten. Grote namen zoals Coca Cola (1886) en Pepsi Cola (1893) begonnen aan het eind van de 19de eeuw met het produceren van hun eigen mengsels. Door het bestaande sodawater samen te voegen met speciale kruiden en wijnen probeerden deze opkomende bedrijven nieuwe producten te ontwikkelen met een unieke smaak (priklimonade).

Koud het lekkerst

Al sinds de industriële revolutie (begonnen rond 1750) zochten boeren naar nieuwe manieren om voedsel langer te bewaren. De stedelijke bevolking nam toe, waardoor het noodzakelijk was dat verse producten van het platteland langer goed bleven om onbedorven bij de stedelingen aan te komen. Koeling was een belangrijk hulpmiddel dat hiervoor werd ingezet. Toen men erachter kwam dat de limonademengsels gekoeld nog veel lekkerder waren nam de vraag exponentieel toe. De productie van priklimonade begon zo aan het eind van de 19de eeuw echt op gang te komen.

Populair in Europa

Pas tegen het midden van de 20ste eeuw werd priklimonade in Nederland populair. De Amerikanen en Canadezen namen hun nieuwe drankjes tijdens de Tweede Wereldoorlog mee naar deze kant van de Atlantische Oceaan, waardoor ook Europa hiermee in aanraking kwam. Toen is ook, in 1956, door de Nederlandse Frisdranken Industrie voor het eerst de naam ‘Frisdrank’ geopperd. Tegenwoordig zijn Cola, Fanta en 7 Up niet meer weg te denken uit ons leven. Vanwege de grote hoeveelheden suiker die tegenwoordig in deze producten wordt verwerkt willen betrokkenen de consumptie nu aan banden leggen, getuige de ontwikkelingen in Philadelphia.