Componisten uit vijf stromingen van de klassieke muziek

Gedurende de geschiedenis hebben er een enorm aantal invloedrijke componisten van klassieke muziek bestaan. Omdat de mens graag orde schept in chaos zijn deze musici onderverdeeld in verschillende stromingen van klassieke muziek. De redactie besloot om van vijf stromingen, die lopen vanaf de renaissance tot de moderne tijd, een voorbeeld te nemen. Hierbij kozen wij niet perse de meest bekende, maar wel passende componisten. Hoe onderscheiden de stromingen van elkaar en hoe zien we dat terug in het werk?

1: William Byrd (ca. 1540-1623), Renaissance

Deze Engelse componist leefde in een tijd dat er veel verandering in de kunstwereld plaatsvond. De klassieke muziek, die in deze periode gedomineerd werd door de lokale kerkkoren, breidde zich uit met nieuwe muziekvormen. Componisten experimenteerden met harmonieën in het koor, in plaats van de gebruikelijke meerstemmige zang. Daarnaast was de instrumentale muziek in opkomst, hoewel het accent op de zang zou blijven liggen. Bovendien ontstond er voor het eerst een soort Europese traditie, die mogelijk was omdat componisten hun muziekstukken eindelijk op papier konden drukken en niet meer met de hand moesten overschrijven.

William Byrd is een goed voorbeeld van de renaissancestroming. Hij schreef veel muziek voor kerkkoren, zowel protestantse als katholieke. Zijn grootste prestatie is dat hij zich meester maakte over vrijwel alle klassieke muziekstijlen die destijds bestonden. Byrd wordt bovendien gezien als het eerste genie van de klavier (toetsenbord), waarmee bijvoorbeeld de orgel werd bespeeld. Veel van zijn muziek op de toetsen vindt men terug in de verzamelingen  "My Ladye Nevells Book" en de "Parthenia."

2: Antonio Vivaldi (1678-1741), Barok

Woorden die vaak gebruikt woorden om de barokstijl te omschrijven zijn ‘energiek’, ‘bombastisch’  en ‘grandeur’. In de muziek uit deze periode horen we dit vooral in de complexiteit: er werden veel meer instrumenten gebruikt dan in voorgaande periodes en ook werden meerdere melodieën nu door elkaar gespeeld. Componisten probeerden op deze wijze orkesten energiek te laten optreden en de aandacht van de luisteraar te grijpen.

De barokstijl zien we terug in de stukken van Vivaldi, hij schreef veel instrumentale muziek (voornamelijk vioolorkesten), waaronder zijn beroemde ‘Vier Seizoenen’. Daarnaast was Vivaldi een bekend operaschrijver. Hij probeerde in zijn operastukken emotioneel geladen verhalen over te brengen op de luisteraar. Vivaldi koos vaak progressieve onderwerpen, zoals een vrouw die verliefd werd op een man, die later een verklede vrouw bleek te zijn. Hoewel deze onderwerpen niet door iedereen positief werden ontvangen, leverden zijn opera’s Vivaldi destijds het meeste geld op.

3: Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), Klassiek

De klassieke stijl was een korte periode tussen de barokstroming en de romantische stroming. De ‘klassieke’ klassieke muziek heeft deze benaming gekregen omdat de musici in deze periode terugkeerden naar een formele stijl. De complexiteit van de barokstijl bleef bestaan, maar er werd gezocht naar meer balans en helderheid voor zowel de muzikanten als de luisteraars.

Mozart werd tijdens zijn leven al beschouwd als een genie en een uitzonderlijk talent. Hij creëerde meer dan 600 muziekstukken, waaronder symfonieën, kamermuziek, kerkmuziek en meer. Hij was bedreven in alle soorten klassieke muziek en bovendien ontwikkelde hij bijna in zijn eentje de piano concerto, een genre dat was ontstaan door de uitvinding van de piano rond 1700.

4: Franz Liszt (1811-1886), Romantiek

De Franse Revolutie in 1789 had ook zijn weerslag op de muziek. Kunstenaars hechtten meer belang aan vrijheid en emotie dan in eerdere eeuwen. Niet alleen de wijze van componeren, maar ook de muziekinstrumenten veranderden. De piano onderging de meeste verbeteringen. Franz Liszt profiteerde hier optimaal van, want hij wordt gezien als één van de beste pianospelers aller tijden.

Het romantische gedachtegoed leidde tot het ontstaan van nieuwe vormen van muziek, zoals de wals, de ballade en het symfonische gedicht, dat een mythologisch verhaal of een sage aan de hand van muziek vertelde. Liszt schreef een aantal van deze symfonische gedichten. Veel van de nieuwe muziekvormen ontstonden als nationalistische uitingen. Liszt ontwikkelde zijn eigen soort, namelijk de Hongaarse rapsodieën.Deze waren gebaseerd op de volksmuziek van het land.

5: Igor Fyodorovich Stravinsky (1882-1971), Modern

In de Romantische periode begon men vrije kunstzinnige uiting centraal te stellen, wat leidde tot het opzoeken van de grenzen van deze vrijheid in de moderne tijd. Stravinsky stond bekend als een diverse componist en een radicale vernieuwer. Zijn ideeën over ritme en harmonie veranderde de klassieke muziek voorgoed. Bovendien namen orkesten in de moderne tijd enorm in omvang toe. Stravinsky was dan ook een componist die steeds meer instrumenten aan zijn orkesten toevoegde. Met een groter ensemble was het mogelijk gebeurtenissen uit de betreffende periode in de muziek te laten doorklinken. Met de muziek van Stravinsky moest men kunnen meeleven met de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog.