De Nederlandse ontdekking van Australië

Koning Willem Alexander en Koningin Máxima zijn op staatsbezoek in Australië. Hier onthulde het koninklijk echtpaar de Dirck Hartogh-schaal. Hartogh was de man die in 1616 als eerste Europeaan Australië ontdekte. 

Vermijden van de vijand

Om uit handen van de Portugese kapers te blijven, investeerde de stad Amsterdam omstreeks 1590 in nieuwe routes om naar Azië te varen. Twee pogingen om Azië te bereiken mislukten. De derde keer in 1596 vertrokken twee schepen van Jan Cornelisz en Jacob van Heemskerck via het noorden naar Azië, maar een van de schepen kwam bij Nova Zembla in het ijs terecht.

Succesvolle route naar Azië

Aan het einde van de 16e eeuw voerden Nederlandse schepen onder leiding van Cornelis de Houtman een route via Kaap de Goede Hoop, het zuidelijkste puntje van Afrika. De tocht kostte veel geld en kende veel tegenslagen, maar slaagde uiteindelijk wel. De peper die de schepen mee terug namen naar Nederland bracht genoeg op om de kosten te dekken.

Op weg naar Azië

Op 23 januari 1616 vertrok het schip de Eendracht van schipper Dirck Hartogh en opperkoopman Gillis Mibas vanuit Texel naar Oost-Indië. Nadat het schip Kaap de Goede Hoop passeerde, stuurde Hartogh het schip te laat bij naar het noorden. Het schip volgde niet de kustlijn, maar voer zevenduizend kilometer oostwaarts. Hierdoor bereikte het schip op 25 graden zuiderbreedte de kust van een land dat men nog niet kende. Het land werd Terra Australis Incognito, het Onbekende Zuidland, genoemd. Hartogh was met het VOC-schip Eendracht op weg naar Batavia, maar raakte uit koers. Op die manier bereikte hij per ongeluk de kust van een onbekend land. Mensen waren niet te zien. Bij aankomst zag Hartogh alleen rotswanden, zandduinen en struiken.  

Aankomst in Australië

'1616 den 25 October is hier aangecomen het schip d’Eendracht van Amsterdam d’opperkoopman Gillis Mibas van Luyck, schipper Dirck Hertogh van Amsterdam de 27 dito t’ zeyl gegaen na Bantam de ondercoopman Jan Stins de opperstuierman Pieter Doekes van Bil anno 1616'. Dat is de tekst die op de tinnen schotel staat die Hartogh in 1616 achterliet in Australië. Het is het oudste Europese bord dat gevonden is op het continent. Hartogh spijkerde de schaal aan een paal om te bewijzen dat hij in Australië was geweest. De schotel was van boord gehaald en platgeslagen. Vervolgens kreeg de schaal een inscriptie.

Eerste Europeaan in Australië

Hartogh is na Nederlander Willem Jansz de tweede Europeaan die een voet op Australische bodem zette, maar was wel de eerste Europeaan die een blijk van aanwezigheid achterliet. Op de reis noordwaarts bracht Hartogh een westelijk deel van Australië in kaart. Het land werd Eendrachtsland genoemd. Het eiland waar Hartogh de schotel achterliet, werd naar hem vernoemd: Dirk Hartog (zonder -h) eiland. Lang bleef Hartogh niet, want twee dagen na aankomst in Australië, voer het schip weer verder.  Uiteindelijke duurde de reis maanden langer dan gepland en de VOC was daar niet blij mee. Hartogh zou daarna niet meer voor de VOC varen.

Gevonden tinnen bord

In 1697 werd het tinnen bord gevonden door kapitein Willem de Vlamingh. De kapitein verving de schotel en nam de oude schaal mee naar Nederland. Tegenwoordig is de schotel eigendom van het Rijksmuseum.