Ontstaan van de ETA

Het doel heiligt de middelen? In het geval van de Baskische radicale, nationalistische terreurorganisatie de ETA is dat in de loop der jaren een kernbegrip geweest. Nu heeft de ETA aangekondigd alle wapens in te leveren en een ongewapende organisatie te worden. De ETA werd opgericht op 31 juli 1959.

De separatistische beweging, Euskadi Ta Askatasuna (ETA) (Baskisch Vaderland en vrijheid in het Nederlands), werd opgericht op 31 juli 1959. De organisatie is actief in Baskenland, een gebied dat officieel bestaat uit zeven provincies waarvan er vier in Spanje liggen en drie in Frankrijk. Ze wilden een onafhankelijke, socialistische Baskische staat stichten: 'Baskisch vaderland en vrijheid'.

Vrijheid van Baskenland

Baskenland is al eeuwen een autonome regio. Al in de tijd van de Vikingen en de Romeinen lukte het de Basken om die autonome status te behouden, waardoor de Basken een groot nationalisme in de maatschappij kennen. In de 20e eeuw wilden ze dan ook graag een eigen staat, die onafhankelijk zou zijn van Spanje en Frankrijk. Onder de dictatuur van Francisco Franco (1939-1975) stuitte dit op problemen en werden de Basken onderdrukt door Franco.

Onderdrukking door Franco

Hij probeerde de nationalistische gevoelens van de Basken de kop in te drukken. Zo verbood hij de Basken om in het openbaar hun eigen taal te spreken (het Euskera) en nam hij Baskische intellectuelen gevangen. Als reactie op deze onderdrukking richtten een aantal jonge leden van de Partido Nacionalista Vasco (PNV) in 1952 de Baskische nationalistische partij de EKIN op. Het was de voorloper van de ETA. In de begin jaren was het een vreedzame organisatie, waarvan de leden discussieerden op de universiteit van Deusto in Bilbao in de Spaanse regio van Baskenland over een onafhankelijke staat. Op 31 juli 1959 nam de organisatie de naam ETA aan. Langzamerhand ging de organisatie een steeds militantere koers volgen.

Democratie in Spanje

Het lukte Franco niet om de nationalistische sentimenten in Baskenland de kop in te drukken. Na de dood van Franco in 1975 herstelde Spanje de democratie en nam de onderdrukking in Baskenland af. Baskenland kreeg in 1975 een eigen parlement, politiemacht en een grote mate van zelfstandigheid. Ook ontstond er een grotere vrijheid op het gebied van onderwijs en belastingen. Voor de harde kern van de ETA waren de hervormingen niet afdoende. Zij wilden alles of niets. Ze bleven streven naar volledige autonomie. Dit leidde tot een bloedige strijd die jarenlang voortduurde. Maar niet iedereen binnen de organisatie was het met de militante koers eens.

Links-nationalisme

Eind jaren zeventig koos ETA voor het links-nationalisme, een invulling die tot op heden als officiële ideologie fungeert. Er werd besloten dat het nuttig zou zijn om ook een politieke arm te hebben. In 1978 werd zodoende de links georiënteerde Baskische politieke partij Batasuna (Eenheid van het Volk) opgericht. Na een kwart eeuw, in 2003, werd de partij verboden vanwege haar banden met de terroristische organisatie. Ondanks de omvangrijke omvang aan aanslagen door de jaren heen, is de grootte van de ETA moeilijk vast te stellen. Bekend is dat het draagvlak voor de ETA is in de loop van de jaren kleiner geworden doordat veel Basken de moordaanslagen zinloos vonden en relatief tevreden zijn met de zelfstandigheid die zij in 1975 hadden verworven.

Staakt-het-vuren

De ETA werd dus steeds militanter. Zo vermoordden leden van de ETA al in 1973 de vermoedelijk opvolger van Franco, Carrero Blanco. Ook in 1995 probeerde de ETA de premier van Spanje José María Aznar te vermoorden door een autobom. Deze aanslag mislukte maar vele andere aanslagen kostten wel mensenlevens. Geschat wordt dat in de loop der jaren ongeveer 800 mensen zijn overleden als gevolg van gewelddadige ETA-acties. De ETA kondigde op 22 maart 2006 een permanent staakt-het-vuren af dat twee dagen later in zou gaan om een democratisch proces in Baskenland tot stand te brengen.

Inleveren van de wapens

Eind 2006, op 30 december, werd het staakt-het-vuren beëindigd met het tot ontploffing brengen van een voertuig in de parkeerruimte van de luchthaven van Madrid waarbij twee Ecuadoranen omkwamen. Op maandag 10 Januari 2011 kondigde de ETA opnieuw het permanent staakt-het-vuren af en verklaarde al haar terroristische bewegingen, als aanslagen, liquidaties en ontvoeringen te stoppen. In 2017 kondigde de ETA aan dat het verder gaat als ongewapende organisatie. Enkele wapens moeten nog worden ingeleverd en depots moeten worden gemeld aan de politie. Verwacht wordt dat eind 2017 alle wapens zijn ingeleverd.