De AIVD en haar voorlopers

De AIVD onderzoekt naar aanleiding van een melding van de SITE Intelligence Group of terroristen plannen hebben een aanslag te plegen tijdens het EK vrouwenvoetbal in Nederland. Via chatdienst Telegram zou IS eenlingen hiertoe hebben opgeroepen. De Nederlandse inlichtingendienst bestaat inmiddels, in verschillende vormen, iets meer dan een eeuw.

Inlichtingendiensten vóór de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was een gedeelte van de legerleiding, sectie III van de Generale Staf, belast met het onderzoek naar de activiteiten van buurlanden. Het ging vooral om militaire inlichtingen en contraspionage. In die zin waren ze vooral een militaire inlichtingendienst, voorloper van de MIVD. In 1919 werd de Centrale Inlichtingendienst (CI) opgericht. Deze organisatie was veel meer gericht op binnenlandse gevaren en viel direct onder het ministerie van Binnenlandse Zaken. De CI deed onderzoek naar extremisme in Nederland, zowel uit linkse als rechtse hoek. De opkomst van het communisme en nationaalsocialisme werden met argusogen bekeken.

Tweede Wereldoorlog

Bij het verkrijgen van informatie werd veel gebruik gemaakt van regionale politiekorpsen, de Politie Inlichtingendiensten (PID’s). Soms werkten deze samen met de Duitse Gestapo, voornamelijk bij het opsporen van communisten. Bij het uitbreken van de oorlog in 1940 werd het archief van de CI vernietigd om de informatie niet in handen van de Duitsers te laten vallen. Tijdens de oorlog was er een dienst die Engelandvaarders screende op betrouwbaarheid.

De BVD in de Koude Oorlog

Na afloop van de Tweede Wereldoorlog werd in 1945 het Bureau Nationale Veiligheid (BNV) opgericht, met als voornaamste taak het opsporen van voormalige NSB leden en het verzamelen van informatie over communisten. Vier jaar later, in 1949, kreeg de dienst de naam Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). De BVD richtte zich met name op het schaduwen van leden van de Communistische Partij Nederland (CPN) of andere extreemlinkse organisaties. Daarbij werden veel microfoons geplaatst, telefoons afgeluisterd en zelfs inbraken gepleegd. Verder gaf minister-president Drees in 1951 opdracht tot antecedentenonderzoek bij alle ambtenaren. Het was voortaan verboden voor hen om lid te zijn van de CPN of een dergelijke organisatie. Bij het aannemen van ambtenaren werd eerst grondig onderzocht of de persoon geen communistische achtergrond had.

Derde Wereldoorlog

Daarnaast had de BVD ook allerlei plannen opgezet voor de uitbraak van een mogelijke Derde Wereldoorlog met Rusland. Omdat de CPN-leider Paul de Groot had laten weten dat hij bij een eventuele invasie voor de Russen zou kiezen, begon de BVD met Operatie Diepvries. Er werd een lijst aangelegd met staatsgevaarlijke personen, voornamelijk communisten, die bij het uitbreken van een oorlog opgepakt en geïnterneerd moesten worden. Op de lijst stonden zo’n 8000 namen. Daarnaast was de BVD betrokken bij de oprichting van de Kommunistiese Eenheidsbeweging Nederland (KEN(ml)), om op deze manier het CPN dwars te zitten en de steun voor het communisme in kaart te brengen. In de jaren zeventig begon de dienst zich ook op andere gewelddadige groeperingen in Nederland te richten, met name op Zuid-Molukkers.

De AIVD in de 21e eeuw

De BVD werd in 2002 omgedoopt tot de AIVD. Sinds de aanslagen van 11 september 2001 richt de dienst zich voornamelijk op het moslimfundamentalistische gevaar. Zo was de AIVD in 2004 betrokken bij het opsporen van de Hofstadgroep. Deze radicaal islamitische groepering kwam regelmatig bijeen in het huis van Mohammed Bouyeri, de moordenaar van Theo van Gogh. De AIVD wordt gecontroleerd door het Nederlandse Parlement in een commissie die slechts uit fractievoorzitters van politieke partijen bestaat en waarin geheimhouding verplicht is. Deze staat bekend als de ‘Commissie Stiekem’.