Het Gruuthuse-handschrift

De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft aan Herman Brinkman en Ike de Loos (†) de Kruyskamp-prijs toegekend voor hun vernieuwende kritische editie van het beroemde Gruuthuse-handschrift. Het eeuwenoude Gruuthuse-handschrift is een zeer belangrijke historische bron. De teksten in de verzamelbundel geven een impressie van het literaire leven in het middeleeuwse Brugge.

Brugge als belangrijk handelsknooppunt

Het Gruuthuse-handschrift is een unieke verzameling van 18 Middelnederlandse gedichten, 7 berijmde gebeden en 147 liederen. Het is niet duidelijk wie de literaire bundel heeft samengesteld of op welke datum het verzamelwerk is uitgegeven. De teksten in de bundel zijn geschreven in Brugge, waarschijnlijk aan het einde van de 14e eeuw. In die tijd floreerde Brugge als een rijk cultureel handelscentrum waar reizigers uit allerlei streken van Europa op af kwamen. Het meest zuidelijke kantoor van de Duitse Hanze was in de stad gevestigd, daardoor was de stapelplaats Brugge een belangrijk knooppunt tussen Zuid- en Noord-Europa.

Lodewijk van Gruuthuse

De Brugse koopman Lodewijk van Gruuthuse (1422-1492) verzamelde in zijn leven veel manuscripten. De literatuurliefhebber bezat daardoor een zeer uitgebreide bibliotheek met handschriften en gedrukte boeken. Waarschijnlijk was de verzamelaar de eerste eigenaar van de Brugse tekstenbundel. Om deze reden werd het Brugse verzamelhandschrift in de twintigste eeuw naar van Gruuthuse vernoemd.

Brugse vriendenkring

Waarschijnlijk zijn de teksten in het Gruuthuse-handschrift geschreven door een bont gezelschap van dichters en muzikanten. Volgens onderzoeker Herman Brinkman is het aannemelijk dat deze groep de naam ‘Broederschap van Onze-Lieve-Vrouwe van den drogen boom’ droeg. De liedteksten in de bundel geven de indruk te zijn geschreven door een arme groep vrienden die zich afzetten tegen de rijke elite: “So wie gelt heift, elc na hem staet, al cant ons lieden niet gebeuren” - geen geld hebben betekent vrij zijn van geldzorgen. De vriendenkring schreef hiernaast vooral veel over de liefde, zoals de hoofse liefde, de liefde voor vrienden of de liefde voor God.

Unieke historische bron

In 2007 kreeg de Koninklijke Bibliotheek het Gruuthuse-handschrift in zijn bezit. In het Huygens Instituut in Den Haag deed Brinkman - met assistentie van musicologe Ike de Loos - jarenlang onderzoek naar het Gruuthuse-handschrift. Het Gruuthuse-handschrift is zo bijzonder omdat het de enige historische bron is voor onderzoekers die Middelnederlandse literatuur willen bestuderen. Het middenstuk bevat de oudste collectie wereldse liederen met muzieknotatie in het Nederlands. Tevens geeft de collectie van zowel religieuze als wereldse teksten een weerspiegeling van het middeleeuwse Brugge als een kosmopolitisch cultureel handelscentrum.

De bekroonde nieuwe editie van het klassieke handschrift van Brinkman en de Loos werd in 2015 uitgegeven door Uitgeverij Verloren. De driejaarlijkse Kruykampprijs zal op 29 september 2018 worden uitgereikt in Leiden.

Leestip:

Het Gruuthuse-handschrift – Hs. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 79 K 10
Editie en inleiding: Herman Brinkman
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087044633
Prijs: €80,–