Endurance-expeditie Anderhalf jaar gestrand

Op 2 juli 2018 is het vermiste Thaise kindervoetbalteam gevonden. De 12 jonge spelers werden al meer dan een week vermist in de ondergelopen grotten. Nu begint de ingewikkelde taak om hen uit hun ondergrondse gevangenis te redden. Gelukkig voor hen, zou het niet de eerste keer zijn dat een gestrande groep zich uit een benarde positie weet te bevrijden. Een van de meest memorabele voorbeelden hiervan is de Endurance-expeditie van 1914-1917, waarbij 28 Britten in het ijs rondom Antarctica strandden. Ondanks de barre omstandigheden en de vele ontberingen, wisten ze het er toch allemaal levend vanaf te brengen.

Ernest Shackelton

De Endurance-expeditie was opgezet door Ernest Shackelton. Deze Britse zeeofficier was vastbesloten om als eerste de Zuidpool te bereiken. In 1901 had hij zich gemeld als vrijwilliger voor een expeditie naar het zuidelijkste puntje van de wereld, onder leiding van Robert Scott. Hoewel ze dichter bij de Zuidpool kwamen dan al hun voorgangers, haalden ze hun einddoel niet.

Daarop ondernam Shackelton in 1908 een tweede poging. Deze expeditie stond onder zijn eigen leiding en kwam tot op 180 kilometer van de Zuidpool, voordat hij gedwongen werd om te keren. Voor deze prestatie werd hij geridderd, maar zijn gedroomde eindbestemming had hij wederom niet bereikt. Uiteindelijk was de Noor Roald Amundsen hem te snel af, toen deze in 1911 als eerste mens op de Zuidpool stond.

De Endurance

Shackelton liet zich echter niet uit het veld slaan. Vastbesloten om toch een record te vestigen, besloot hij als eerste het gehele continent Antarctica over te steken. Hiervoor kocht hij de recent gebouwde Endurance, die oorspronkelijk bedoeld was voor cruises in het poolgebied. Met dit schip zou hij naar de kust van Antarctica varen, waarna hij de tocht over land zou voortzetten. Begin augustus 1914 zette de Endurance koers naar Antarctica, met naast Shackelton nog 27 vrijwilligers aan boord. Ondanks de dreiging van de Eerste Wereldoorlog, kreeg het schip toch toestemming van de admiraliteit om haar reis voort te zetten.

endurance

Vastgevroren op zee

Na een noodgedwongen tussenstop van een maand, vervolgde de Endurance in december 1914 haar reis. Het was uitzonderlijk koud dat jaar, waardoor het schip steeds meer ijs in de zee aantrof. Moeizamer en moeizamer ploegde ze door de ijsschotsen heen, totdat ze op 18 januari klem kwam te zitten in het ijs. De ijsschotsen om de Endurance vroren al snel aan elkaar, zodat het schip muurvast kwam te zitten. Shackelton en zijn bemanning probeerden het ijs nog open te hakken, maar zonder succes. Het ijs was te dik en door de extreem lage temperatuur vroren de gaten die ze sloegen al gauw weer dicht.

Endurance gezonken

Er zat voor de bemanning weinig anders op dan afwachten. Doordat het schip van een ruime voorraad voedsel en steenkolen was voorzien, konden Shackelton en zijn mannen zich er in leven houden. Na de kou was daarom verveling tijdens de daaropvolgende tien maanden het voornaamste ongemak. Met het verstrijken van de tijd en het groeien van het ijs, nam de druk op het echter schip toe. Uiteindelijk begon het schip zo te kraken, dat Shackelton in oktober 1915 besloot om de reddingsboten, voorraden en sleeën van het schip te halen. Ook de bemanning verliet het schip, om in vijf tenten naast het schip hun intrek te nemen. Op 21 november bleek hoe wijs dit besluit was geweest. Toen bezweek de Endurance eindelijk onder de druk en brak ze, waarna ze naar de bodem van de zee zonk.

Geen stap vooruit

De bemanning zat nu vast op een ijsschots, met steeds verder slinkende voorraden. Daarbovenop werd het ijs steeds dunner en instabieler met het naderen van de lente. Op 20 december besloot Shackelton daarom om naar het westen te gaan lopen, in de hoop een nabijgelegen station te bereiken. Daarop volgden maanden van monotone marsen over de ijsschotsen. Aangezien ze zich nog steeds op zee bevonden, waren ze ook aan de genade van de zeestromen overgeleverd. Toen Shackelton op 12 April 1916 hun positie berekende, bleek dat ze zich in werkelijkheid 48 kilometer ten óósten van de Endurance bevonden. Dit had hen echter wel bij Elehpant Island gebracht, waardoor ze voor het eerst in anderhalf jaar weer voet op vasteland zette.

Per reddingsboot naar South Georgia

Shackelton besefte dat hulp van buiten hun enige kans op overleven was. Daarom besloot hij samen met vijf mannen met een reddingsboot naar het dichtstbijzijnde gebied South-Georgia te varen. De achtergebleven bemanningsleden gebruikten de overige reddingsboten om een hut te bouwen, waarin ze de winter afwachtten. De reddingsboot schoot door zijn lichte gewicht en de sterke zeestroming flink op. Terwijl de inzittenden lagen te verkleumen van de kou, legde de boot in 16 dagen tijd 1.300 kilometer af. Op 20 mei 1916 kwamen ze aan in het walvisvaarderstation van South Georgia.

Iedereen gered

Vanuit daar konden ze om hulp seinen, om hun achtergebleven kameraden te redden. Dat bleek uiteindelijk nog niet zo eenvoudig. Er waren uiteindelijk vier reddingsexpedities nodig voordat een schip in augustus 1916 Elephant Island wist te bereiken. Daar trof Shackelton alle 22 achtergelaten bemanningsleden nog in leven aan. Nadat ook zij aan boord waren genomen keerde het reddingsschip huiswaarts. Ondanks alle ontberingen had iedereen het er levend vanaf gebracht.