Stuurloos Sovjet-toestel crasht in België

In september 2023 is de Amerikaanse luchtmacht een tijdlang op zoek geweest naar een vermist vliegtuig. Nadat de piloot zich genoodzaakt zag om met zijn schietstoel het vliegtuig te verlaten, vloog het vliegtuig nog een hele tijd door, om op een onbekende plek te crashen. Dat een straaljager doorvliegt nadat de piloot het vliegtuig verlaten heeft, is vaker voorgekomen en heeft vaker voor problemen gezorgd. Sterker nog, in 1989 vloog een vliegtuig uit de Sovjet-Unie op deze manier Navo-luchtruim binnen.

MiG-23 maakt spookvlucht

Toen de Russische kolonel Nikolai Skuridin op 4 juli 1989 in een MiG-23 straaljager stapte voor een trainingsvlucht vanaf de basis Kolobrzeg in Polen, leek er geen vuiltje aan de lucht. De gevechtspiloot met meer dan 20 jaar ervaring, verwachtte dat het een routinevlucht zonder bijzonderheden zou worden. Bijna direct na het opstijgen ging het echter al mis. De motor viel uit en de snelheid daalde in rap tempo. Van de vluchtleiding kreeg Skuridin daarom het bevel om uit het vliegtuig te springen, waarna hij zichzelf met de schietstoel lanceerde. Door middel van een parachute landde de piloot veilig in een boom. Zijn superieuren gingen ervan uit dat de MiG-23 zou neerstorten in de Oostzee.

Tegen alle verwachtingen in, sloeg de motor van het vliegtuig weer aan. Waarschijnlijk veroorzaakte de vochtige lucht rond Kolobrzeg kortsluiting, waardoor de motor tijdelijk haperde. Het toestel was al gauw weer op volle snelheid. Nadat Skuridin het vliegtuig had verlaten, nam de automatische piloot de bediening over. Die stuurde het toestel weg van de zee, richting het westen. Na 40 minuten drong de onbemande Mig-23 het luchtruim van West-Duitsland binnen.

Hooggespannen zenuwen bij de NAVO

Westerse radarinstallaties hadden het toestel even daarvoor al opgepikt. De Sovjet-straaljager negeerde alle radio-oproepen, wat de nodige consternatie bij de NAVO-legerleiding veroorzaakte. Een verrassingsaanval met één vliegtuig was bijna niet voor te stellen. Daarnaast leken de relaties tussen Oost en West juist te ontdooien in deze periode. De Russische leider Michail Gorbatsjov sloeg een verzoenlijkere toon aan dan zijn voorgangers en ging besprekingen over vergaande ontwapening aan In deze context leek een luchtaanval van de Sovjet-Unie uiterst onwaarschijnlijk. Vandaar dat de NAVO twee F-15’s op het toestel af stuurde, om polshoogte te nemen en de MiG-23 tot landen te dwingen.

Eenmaal bij het Sovjet-gevechtsvliegtuig aangekomen, ontdekten de Amerikaanse piloten dat deze onbemand was en dat de cockpitkap was verdwenen. Hoewel duidelijk werd dat het toestel geen bedreiging vormde, betekende dit ook dat ze het toestel niet tot landen konden dwingen. De NAVO-legerleiding twijfelde of ze de straaljager uit de lucht moest schieten. Boven het dichtbevolkte West-Europa was dit echter riskant. De brokstukken zouden alle kanten op schieten en veel schade kunnen aanrichten. Daarom kregen de Amerikaanse F-15’s opdracht het toestel tot aan de Noordzee te escorteren. Boven zee konden ze het vervolgens veilig neerhalen.

Gevechtstoestel gecrasht bij Kortrijk

Zover zou het toestel echter niet komen. Boven het Belgische Kortrijk was de brandstof van de MiG-23 op, waardoor deze neerstortte. Met hoge snelheid crashte de straaljager in een woning, waarna de munitie aan boord explodeerde. Een 18-jarige bewoner, in wiens slaapkamer het gevechtstoestel letterlijk binnendrong, kwam hierbij om het leven.

Boekenweekgeschenk

Na de crash stelde diplomaten van beide kanten alles in het werk om het ongeluk niet de ontspannen verhouding tussen de NAVO en de Sovjet-Unie te laten verstoren. Er werd snel een deal uitgewerkt: in ruil voor het wrak zou de Sovjet-Unie de familie van het slachtoffer schadeloos stellen. Vier maanden later maakten de Russen 625.000 euro over aan de gedupeerden. Daarna werd het ongeluk min of meer doodgezwegen. Pas in 2012 kwam het weer in de schijnwerpers te staan, toen de Belgische auteur Tom Lanoye zijn Boekenweekgeschenk Heldere Hemel op dit incident baseerde.