De herkomst van Klaar is Kees

Na het afmaken van een taak/opdracht/klus/etc. heeft iedereen wel eens opgelucht “Klaar is Kees!” geroepen. Waarom er bij het afronden van activiteiten zo vaak de eer aan ene Kees wordt gegeven is een kwestie waar meerdere theorieën over bestaan. Waar komt de uitdrukking “Klaar is Kees” nou eigenlijk vandaan?

Alliteratie

Zoals genoemd bestaan er vele verschillende vertellingen over de oorsprong van de uitdrukking. Zo is het goed mogelijk dat Kees inderdaad verwijst naar de voornaam Kees. Vroeger was deze naam veel gebruikelijker dan tegenwoordig. De uitdrukking zou ontstaan zijn door middel van alliteratie, ook wel letterrijm: Klaar is Kees. Er zou dus inderdaad mee bedoelt worden dat iemand klaar was.

Geen Kees maar Kaas

Een andere uitleg ontneemt de dragers van de naam Kees alle eer. ‘Kees’ zou namelijk een dialectvorm zijn van het woord ‘Kaas’. Daarmee werd er dus bedoeld dat de kaas klaar was. Echter, het feit dat er nauwelijks voorbeelden van ‘Klaar is de Kees (Kaas)’ zijn gevonden maakt deze uitleg mogelijk enigszins onwaarschijnlijker.

Nederlandse beer of Hongaars woord

Nog twee andere verklaringen, uitgelicht in een artikel van de Trouw, hebben te maken met beren en Hongaren. Nu gaat het niet om een echte beren, maar om mannelijke varkens, die ook de naam beer dragen. In een Veluws dialect heet een beer ook wel een Kees. Als de beer een zeug (vrouwelijk varken) had gedekt, zou deze ‘Kees’ dus klaar zijn. Een laatste uitleg heeft connecties met Hongarije, in de Hongaarse taal betekent kész namelijk klaar. Bovendien wordt het wordt ‘kész ook nog eens uitgesproken als ‘Kees’. Naar Nederland getrokken Hongaren kunnen dus mogelijk bij de vraag ‘wat is kész?’, ‘Klaar is kész’ geantwoord hebben.

Hupsakee!

Vooralsnog worden de verklaringen van de voornaam Kees en het dialectwoord voor Kaas als de meest waarschijnlijke achtergronden naar voren geschoven. Zo zou de voornaam Kees mogelijk ook een rol hebben gespeeld in de uitdrukking: Hupsakee! (en alle varianten op dit woord). Volgens de site Onzetaal.nl is dit namelijk mogelijk een verbastering van de woorden “Hup, Kees!”, “Hupsa, Kees!” of misschien wel “Hup, zei Kees!”.

Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?

Ze veranderen soms van betekenis, er komen nieuwe bij, we ‘lenen’ ze uit andere talen. Alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind je in het Van Dale Spreekwoordenboek. Compleet met prachtige illustraties, essays en citaten.