De nautilusbeker als conversation piece

Als prins Willem van Oranje in 1572 naar Delft vlucht, verandert de stad voorgoed. In zijn kielzog trekken kunstenaars en ambachtslieden met hem mee waaronder vooraanstaande zilversmeden uit Antwerpen. Want waar het hof is, zijn de opdrachten. En zo gebeurt het dat Delft de plek is waar de eerste nautilusbekers van de Noordelijke Nederlanden worden gemaakt.

Deze stukken zijn zo kostbaar dat ze alleen door het hof en de rijke adel besteld kunnen worden. Als klapstuk van een avondontvangst wordt de nautilusbeker voor de gasten uit de pronkkast gehaald. Het is echt bedoeld als conversation piece, waarmee de nautilusschelp symbool staat voor de reizen naar verre oorden die in de 16de eeuw nog bijzonder zijn.

Deze nautilusbeker is vier jaar na de dood van Willem van Oranje in Delft gemaakt. Het is tot op de dag van vandaag niet bekend wie de maker is van dit absolute topstuk. De beker bestaat uit verschillende onderdelen, die in en uit elkaar geschroefd kunnen worden. De fantastische figuren zijn ontleend aan de Griekse mythologie en ook de ornamenten stammen uit de klassieke oudheid. De stam bestaat uit twee faunen, mythische wezens met het bovenlichaam van een man en het onderlichaam van een bok. De ene faun heeft een herdersfluit vast en de andere faun een muziekboek.

Hoe gedetailleerd de zilversmeden van de renaissance werken, is te zien aan dit boek want de muzieknoten van het populaire 16de-eeuwse lied over liefdesverdriet: Je prens en gré la dure mort (vert. Graag ontvang ik mijn harde dood) zijn er in te lezen.

Nautilusbeker met zingende faunen 1592
Anoniem
Verguld zilver
Museum Prinsenhof Delft. Verworven met steun van de Vereniging Rembrandt
Foto's Albertine Dijkema