De kapper van Marie-Antoinette
De Franse koningin Marie-Antoinette was als koningin van een van de machtigste landen van Europa natuurlijk een van de meest bekende personen van West-Europa. Maar als koningin stond ze ook bekend als een heuse fashionista. Dat had ze mede te danken aan de kapsels die gemaakt werden door haar favoriete kapper Léonard Autié.
Over de jeugd van Léonard, is weinig bekend. Waarschijnlijk groeide hij op in Pamiers, in het zuidwesten van Frankrijk en waren zijn ouders beide persoonlijk bediende. Hij zou in meerdere Zuid-Franse steden hebben geprobeerd aan de bak te komen als barbier, in ieder geval in Bordeaux, maar zonder succes. In 1769 verhuisde hij naar Parijs. Daar was al een levendige kapperssector en in de hoofdstad lukte het Léonard wel om een goede boterham te verdienen. Wat heet: hij werd zelfs extreem succesvol. Maar daarvoor moest hij het vak van kapper wel leren. Met veel bravoure en arrogantie wist hij een plek als leerling te verwerven bij de beroemde kapper Legros de Rumigny, die ook aan het hof de kapsels verzorgde.
Als kapper was een groot deel van het werk niet alleen het correct knippen, maar vooral het stylen van het haar van de klanten, zeker als dat klanten waren uit de betere lagen van de maatschappij. Legros was in die zin niet zozeer kapper, maar ook een stylist avant la lettre. Legros had ooit een boek geschreven over hoe men verschillende haarstijlen kon creëren. Daarbij ging het niet alleen om de mooiste vlechten of beste krullen, maar om weelderige rijkversierde kapsels.
Léonard kon als leerling aan de slag bij het Théâtre de Nicolet, waar hij het kapsel van een actrice kon verzorgen. Een van zijn eerste creaties zou al meteen zijn opgevallen. Volgens de historicus Will Bashor zou zijn allereerste creatie al meteen een succes zijn geweest, waardoor Léonards ster razendsnel rees.
Van theater naar het hof
Wat hielp, was dat het theater uit de schaduwen aan het komen was. Lang was er op acteurs en zeker actrices neergekeken, maar het theater in z’n algemeenheid kreeg steeds meer aanzien en daardoor de acteurs en actrices ook. In Parijs ontstonden grote boulevardtheaters die aanzien genoten en de spelers die daar op de planken stonden konden eveneens op aanzien rekenen en dat gold zeker voor het Théâtre de Nicolet. De weelderige kapsels die Léonard voor de actrices creëerde, werden dus ook gezien door de leden van de hoogste elite van Parijs. En niet alleen vielen zijn kapsels op, ze vielen ook in de smaak. Dames uit de hoogste kringen van de Franse adelstand stuurden naar verluidt geparfumeerde brieven waarin ze Léonard verzochten om ook hun kapsel onder handen te nemen. Het duurde niet lang voordat Léonard de kapsels van de hoogste Franse adel onder handen had. Onder zijn klanten bevonden zich niemand minder dan Madame de Barry, de minnares van koning Lodewijk XV en Marquise de Langeac, hofdame van de kroonprinses Marie-Antoinette. Het was die laatste die hem uiteindelijke zelfs tot in koninklijke kringen bracht.
Bedenker van koninklijke kapsels
De Franse adel was ijdel en dat gold al helemaal voor de kroonprinses. De Langeac wist de kroonprinses over te halen om haar haar te laten verzorgen door de inmiddels roemruchte Léonard, die zijn eervolle taak discreet maar met verve vervulde. De kroonprinses was tevreden en behield de diensten van Léonard, die in de volgende jaren samen met Rose Bertin, die de jurken van de prinses ontwierp de verschijning van Marie-Antoinette zou vormgeven. Ze ontwierpen kapsels die nog altijd bekend zijn, waaronder de iconische pouf, het inmiddels beroemde hoge kapsel waar allerlei versieringen, zoals veren, kettingen en zelfs miniatuurscheepjes in zaten. Dat kapsel werd zo bekend, dat het bijna vereenzelvigd is met de verschijning van Marie-Antoinette. Veel van de kapsels die Léonard voor Marie Antoinette creëerde, werden heuse modetrends en zijn nog altijd op schilderijen van de Franse adel te zien.
Inmiddels weten we ook dat de vaardigheden van Léonard verder gingen dan een gevoel voor mode en de durf om daarmee te experimenteren. Marie-Antoinette was vroeg grijs en haar haar werd al op jonge leeftijd erg dun. Léonard kreeg het desondanks voor elkaar om dat niet op te laten vallen. Toen het haar van de koningin door de haaruitval te dun was om nog hoge kapsels mee te maken, ontwierp hij nieuwe kapsels die alsnog koninklijke grandeur uitstraalden.
Legros de Rumigny en Léonard Autié waren deel van de eerste generaties haarstylisten, die van het vak kapper meer maakten dan alleen het knippen van haar. Het creeren van een kapsel, zij het wat subtieler dan de kapsels van de Marie-Antoinette, is tegenwoordig deel van het vak van een kapper. Moderne kappers knippen, zoals te zien is op deze website, niet alleen maar meer het haar, zoals een barbier dat deed, maar zorgen ook voor stijl. Bijvoorbeeld door te verven, laagjes te knippen of een permanentje of andere stijl in het haar aan te brengen. Zo zorgen ze ervoor dat hun klanten weer helemaal naar de laatste mode, of in ieder geval naar wens weer naar buiten lopen.
Bronnen:
- Marie Antoinette's Head: The Royal Hairdresser, the Queen, and the Revolution - Will Bashor via google books.
- Style Evolution of Marie Antoinette – Léonard Autié.
- The Woman of the Eighteenth Century: Her Life, from Birth to Death, Her Love, via google books.
