Gouden torque uit Heerlen
Halssieraden komen tegenwoordig voor in alle soorten en maten: de chunky kettingen die begin 2000 zo populair waren, chokers die je af en toe tegenkomt bij goths en punks, of een simpele gouden hanger die van alle tijden is. Een stijl die vandaag de dag echter bijna niet meer voorkomt, maar in een ver verleden juist erg populair was, is de torque. Een torque is een stuk edelmetaal dat in een cirkel gevormd is die open is aan één kant. Aan de uiteinden van deze gebogen staaf ziten versierde knoppen.
Het halssieraad op de foto, een prachtig voorbeeld van een torque, is gevonden in Heerlen. In 1998 ontdekte een familie het sieraad bij het leggen van de fundering voor hun nieuwe serre. Stiekem hoopt iedereen natuurlijk op zo’n vondst als er in hun tuin gegraven wordt. Ondanks dat ze de tuin verder hebben omgespit, is dit object het enige wat daar in de aarde is gevonden.
De versieringen en de manier waarop dit stuk is gemaakt, duidt op contacten van de lokale Limburgse Keltische elite met Noordoost-Frankrijk. Keltische stammen stonden in die tijd over grote afstanden in contact met elkaar. De torque kan door die contacten in Limburg terecht zijn gekomen. Misschien was het een offer op een belangrijke plek, maar, net als later ten tijde van de Romeinen, kan het stuk ook verstopt zijn in tijden van crisis en conflict.
Omdat er geen andere objecten zijn gevonden in de tuin hebben we hier waarschijnlijk te maken met een zogenaamde ‘geïsoleerde depositie’. Dat houdt in dat iemand een enkel object ergens bewust heeft begraven of achtergelaten, bijvoorbeeld om het veilig te houden, of om het te offeren. Vaak gebeurde dat op bijzondere plekken, zoals in rivieren en moerassen, langs routes of op markante punten in het landschap zoals bij bronnen of op heuveltoppen. Een periode van veel conflicten kan er bijvoorbeeld ook voor zorgen dat losse objecten of groepen vaker in de grond werden verstopt.
Deze halsring is waarschijnlijk gemaakt met de verloren-was-techniek, ook wel cire perdue genoemd. Bij deze techniek wordt de vorm eerst uit was gemaakt. De vorm wordt dan omgeven door keramiek en de was wordt gesmolten. Hierdoor blijft in het aardewerk een holle vorm over. In dit gat wordt metaal gegoten, wat dan dezelfde vorm aanneemt als waarin de was origineel was gevormd. Iemand heeft waarschijnlijk dus eerst deze ketting uit was gemaakt, om het via deze techniek met goud na te maken.
Het goud dat hiervoor is gebruikt, was waarschijnlijk afkomstig van munten, dit vanwege het hoge goudgehalte. Het gebeurde vaak dat munten werden gebruikt om sieraden te maken. Munten hadden in deze tijd vaste gewichten, wat mogelijk te herkennen is in het gewicht van deze halssieraden. Deze torque weegt bijvoorbeeld evenveel als 26 gouden dirham munten.
In 2000 is de torque door het Rijksmuseum van Oudheden gekocht en te zien op de afdeling Archeologie van Nederland. Wil jij de toque en ook andere stukken uit de Nederlandse archeologie bewonderen? Reserveer dan alvast een bezoek aan het Rijksmuseum van Oudheden via de website.
