Wie was Brave Hendrik?

Als iemand zich zo netjes gedraagt dat hij of zij totaal geen eigen karakter heeft, wordt diegene vaak ‘brave hendrik’ genoemd. Wie was die Brave Hendrik?

Het personage waar het gezegde van is afgeleid, komt uit een schoolboekje uit 1810: De Brave Hendrik. In dat boekje is de hoofdrol weggelegd voor ene Hendrik, “die altijd zoo beleefd zijnen hoed afneemt als hij voorbij gaat? Vele menschen noemen hem de brave Hendrik, omdat hij zoo gehoorzaam is, en omdat hij zich zoo vriendelijk jegens ieder gedraagt. Hij doet nooit iemand kwaad.”

Hendrik is dus het toppunt van correctheid en daarom werd hij in het schoolboekje als voorbeeld aangedragen. In het gedichtje waarmee het boek opent, wordt immers ook gesteld dat er mensen zijn die Hendrik niet mogen, maar dat die mensen ‘ondeugend’ zijn.

Opmerkelijk is dat het woord ‘braaf’ eigenlijk een hele andere betekenis had. Ooit lag de betekenis van het woord veel dichter bij die van het Engelse ‘brave’, wat vooral dapper betekent. Maar naarmate de tijd vorderde, veranderde die betekenis van ‘dapper’ in ‘goed, netjes en welopgevoed’. Dat ging zelfs zo ver dat een Brave Hendrik nu vooral wordt gebruikt als een spotnaam voor mensen die zo netjes zijn, dat zij karakterloos zijn geworden. Daarmee is ook de figuur van Hendrik veranderd van een goed voorbeeld, in juist een slecht voorbeeld.

Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?

Ze veranderen soms van betekenis, er komen nieuwe bij, we ‘lenen’ ze uit andere talen. Alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind je in het Van Dale Spreekwoordenboek. Compleet met prachtige illustraties, essays en citaten.