1989: Tankman tijdens de Chinese protesten op Tiananmen Square
Het wordt beschouwd als een van de meest iconische afbeeldingen uit de 20ste eeuw: de foto van de Tankman die eigenhandig een colonne van vier Chinese tanks tot stilstand brengt. Het heroïsche protest vond plaats op 5 juni 1989, slechts één dag na het bloedige neerslaan van de demonstratie op het Plein van de Hemelse Vrede, waarbij enkele duizenden slachtoffers vielen.
Na het overlijden van de hervormingsgezinde secretaris-generaal Hu Yaobang op 15 april 1989 brak er in Peking een massaal protest uit tegen het bewind van de Communistische Partij van China (CCP). Ruim één miljoen Chinese burgers en studenten trokken naar het Tiananmenplein – het Plein van de Hemelse Vrede – en sloegen daar hun kamp op. Toen zij enkele weken later nog steeds stand hielden besloot de Chinese regering in te grijpen.
Colonne tanks naar het Plein van de Hemelse Vrede
Op 4 juni 1989 kreeg het Volksbevrijdingsleger opdracht het vuur te openen op de demonstranten, met naar schatting meer dan 2.500 doden en 7.000 gewonden tot gevolg. Een dag na het gewelddadige neerslaan van de protesten werden er vervolgens tanks ingezet om de straten rondom het Plein schoon te vegen. Een colonne van vier Chinese tanks bevond zich op Chang’an Avenue – de Straat van de Eeuwige Vrede – toen zij gestopt werden door een voetganger midden op de straat. De man had twee boodschappentasjes vast, één in iedere hand.
De voorste tank probeerde in eerste instantie om de man heen te rijden, maar deze stapte daarop opzij, zodat hij in de baan van het pantservoertuig bleef staan. Nadat deze gang van zaken zich nog enkele malen herhaalde, besloot de bevelhebber van de voorste tank – die niet bereid was om over de man heen te rijden – zijn motor uit te zetten. De Tankman klom vervolgens op het voorste pantservoertuig, vermoedelijk om een aantal woorden te wisselen met de bemanning van de tank.
Mannen in blauwe pakken
Toen het gesprek afgelopen was sprong de Tankman weer van het voertuig af, waarop de motor van de tank weer gestart werd. Vervolgens probeerde de eerste tank opnieuw langs de man te rijden, maar die stapte wederom opzij. Enige tijd later werd de Tankman van de straat getrokken door twee mannen in blauwe kledij, waarna de tanks alsnog hun weg konden vervolgen. De identiteit van de twee blauw geklede mannen is nooit bekend geworden. Ook over de identiteit en het lot van de Tankman bestaat onduidelijkheid. De Britse krant Sunday Express identificeerde hem als de 19-jarige student Wang Weilin, maar deze claim wordt inmiddels in twijfel getrokken.
De gebeurtenis werd ook gefilmd. Bewegende beelden zie je hier:
Het maken van de foto
Het neerslaan van de opstand werd gadegeslagen door een aantal westerse journalisten, waaronder Jeff Widener van Associated Press. Widener had de nacht van te voren al een serie foto's op het Plein van de Hemelse Vrede gemaakt, waarbij hij getuige was geweest van het geweldaddige ingrijpen van het Chinese leger. Toch wilde hij nog eens bij het plein komen, om verslag te doen van wat zich daar afspeelde. Hij moest zich voordoen als een toerist om te voorkomen dat hij door Chinese veiligheidstroepen werd tegengehouden. Daarbij werd hij geholpen door Kirk Matsen, die extra filmrolletjes mee wist te smokkelen in het zwaar bewaakte hotel waar hijzelf en Widener schuilden voor het geweld. Matsen wist een kleurenfilmrolletje het hotel binnen te krijgen, waarmee Widener vanaf een balkon zijn beroemde foto wist te schieten.
Matsen wist het filmrolletje ook weer het hotel uit te smokkelen om het rolletje bij het kantoor van AP in Bejing te krijgen. Met het fotorolletje in zijn onderbroek fietste Matsen langs de Chinese veiligheidstroepen. Kort daarna verdwaalde Matsen echter, toen hij een aantal vuurgevechten in de stad moest ontwijken. Hij wist uiteindelijk het fotorolletje bij de Amerikaanse ambassade af te leveren.
Vanuit de ambassade kwam het fotorolletje toch nog bij het kantoor van AP terecht. Vanuit daar ging het beroemde beeld van Tank Man de hele wereld over. De volgende dag stond de foto overal ter wereld op voorpagina's van kranten. Widener werd voor zijn werk op het Plein van de Hemelse Vrede genomineerd voor een Pulitzer Prize. Time Magazine plaatste de foto in een lijst met de meest invloedrijke foto's allertijden. De foto kwam symbool te staan voor verzet tegen onderdrukking.
Dat de foto de voorpagina's haalde, was volgens Widener zelf nog een gelukje. Door een -naar eigen zeggen- stomme fout, stelde hij een te lange sluitertijd in, waardoor veel foto's mislukten. De foto van Tank Man was echter scherp genoeg voor de voorpagina's.
In een interview met BBC Newsnight vertelde Widener meer over die beruchte avond en zijn beroemde foto.
Afbeelding:
Het Plein van de Hemelse Vrede, waar de protesten plaatsvonden. Foto door Yo Hibino from Lafayette IN, United States (Flickr) [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons
