Protesten op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989
Het Tiananmen Plein, beter bekend als het Plein van de Hemelse Vrede, veranderde in het voorjaar van 1989 in een bloedblad. Vanaf 21 april 1989 begonnen de protesten tegen de Communistische Partij naar aanleiding van de dood van de hervormingsgezinde politicus Hu Yaobang. Duizenden demonstranten moesten het met de dood bekopen toen het leger in juni dat jaar hardhandig een einde maakte aan het protest.
Hervormingen
In de jaren tachtig bleek dat het Maoïsme niet langer werkbaar was voor China en bestond de Chinese regering uit twee kampen: het ene kamp wilde hervormingen die zouden zorgen voor meer kapitalisme en meer democratie en het andere kamp wilde juist de geleide economie behouden en meer controle op de bevolking uitoefenen. De Chinezen waren onzeker over de toekomst en de groeiende behoefte aan hervormingen zorgden dat er steeds vaker protestgeluiden opkwamen vanuit de bevolking. Op 15 april 1989 stierf Hu Yaobang, de hervormingsgezinde secretaris-generaal van de Communistische Partij, en trokken de eerste groepen studenten naar het Plein van de Hemelse Vrede voor eerbetuigingen aan de politicus.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Studenten beginnen met protest
Yaobang was enkele jaren voor zijn dood in 1987 gedwongen af te treden en toen hij stierf weigerde de Chinese regering hem in eerste instantie een staatsbegrafenis te geven. De regering zwichtte onder de druk van de studenten en besloot Yaobang een bescheiden begrafenis te geven. Op 21 april kwamen er tienduizenden studenten naar het Plein van de Hemelse Vrede om te protesteren over de gang van zaken omtrent het overlijden van Yaobang en om een petitie aan premier Li Peng te overhandigen.
Demonstreren voor democratie
Tot grote verbazing van de regering bleven de studenten na Yaobangs begrafenis op het plein demonstreren. Overmoedig en boos werden de slogans van de studenten tot steeds hardere leuzen tegen de regering. De protesten werden vanuit de regering tot dongluan, ofwel rellen, benoemd en uit angst voor vervolging wanneer ze stopten besloten de studenten door te gaan met protesteren. Zo’n 50.000 studenten bleven op het plein om duidelijk te maken dat ze gedreven werden uit patriottisme en behoefte aan democratie en niet omdat ze simpelweg wilden rellen.
De onrust groeit
Terwijl de meningen in de regering verdeeld waren of het vreedzame protesten waren op het plein of dat het een ondermijning was van het Chinese gezag, groeiden de aantallen demonstranten sterk. Studenten uit andere steden kwamen naar Bejing en burgers uit allerlei verschillende sociale klassen en beroepsgroepen voegden zich bij het protest. Deze groeiende populariteit van het studentenprotest zorgden er bovendien voor dat het ook in andere steden zoals Shanghai en Xi-An begon te rommelen met maatschappelijke onrust.
Internationale media-aandacht
Tot overmaat van ramp voor China’s leiders kwam tijdens de protesten de premier van de Sovjet-Unie Gorbatsjov op staatsbezoek. Zijn aanwezigheid zorgde voor de aanwezigheid van een groot scala aan internationale journalisten die onder meer verslag deden van de studentenprotesten. De druk op de Communistische Partij groeide nu niet alleen vanuit de eigen bevolking, maar ook de internationale gemeenschap zat er met zijn neus bovenop.
‘Godin van de Democratie’
Om de moed er in te houden installeerden de studenten op 30 mei 1989 een sculptuur van de ‘Godin van de Democratie’ op het plein, in navolging van het Amerikaanse Vrijheidsbeeld. De studentenleiders riepen de demonstranten op het protest nog tot het Nationale Congres van 20 juni dat jaar vol te houden. Deze oproep was doorslaggevend voor het besluit van de regering om de demonstranten met kracht van het Plein van de Hemelse Vrede te verwijderen.
Het bloedbad op het plein
Op 3 juni 1989 rolden de legertanks het plein op en werd traangas ingezet tegen de demonstranten. De demonstranten en sympathisanten verzetten zich tegen het oprukkende leger en proberen het plein te barricaderen. Het leek te lukken, de militairen trokken zich terug. Maar diezelfde avond kwamen de militairen terug, gewapend en schietgraag. De daaropvolgende nacht verworden het plein en de omliggende woonwijken tot oorlogsgebied: tanks rijden op mensen in en demonstranten en onschuldige omstanders worden neergestoken of beschoten. Het precieze dodental is onbekend, schattingen variëren van 800 tot 4000 dodelijke slachtoffers.
Tank Man
Helemaal voorbij waren de protesten niet. Toen in de morgen van 5 juni weer tanks richting het plein rolden, dook er voor de tanks opeens een ongewapende man op. Gekleed in een wit overhemd en met twee grote boodschappentassen onder de arm, bleef hij voor de tanks staan, die stopte. Toen de voorste tank om de man heen probeerde te rijden, ging hij er weer voor staan. Daarna voerde hij een kort gesprek met de bestuurder van de voorste tank, waarna onbekenden hem van de tank aftrokken en weg voerden. Een aantal Westerse journalisten wisten de gebeurtenis vanuit hotelkamer vast te leggen en het film- en fotomateriaal het land uit smokkelen. Wie de onbekende man die de tanks ophield was en wat zijn lot is, is nooit bekend geworden. In het westen werd hij bekend als Tank Man.
Gevolgen studentenprotesten
Het lot van de overlevenden verschilde: de studentenleiders kregen celstraffen, professoren werden op een zwarte lijst gezet zodat zij geen baan meer konden krijgen, sympathiserende journalisten werden achter de tralies gezet en grote aantallen ‘werklui’ werden geëxecuteerd. De politieke gevolgen van het bloedbad waren dat alle hervormingsgezinden uit de regering werden gezet en er nog strengere regelgeving kwam rondom het kritiek uiten op de Chinese regering. Het bloedbad op het Plein van de Hemelse Vrede is een taboe in China, er wordt niet openlijk over gesproken en China blokkeert tot op de dag van vandaag internetsites die er aandacht aan schenken.
