36. Lyndon B. Johnson (1963-1969)

Vicepresident Lyndon B. Johnson (LBJ) was één van de meest ervaren politici toen het ambt van president hem toeviel na de aanslag op president Kennedy. Hij wist wat macht was, hoe hij het moest verwerven en vervolgens kon gebruiken. De kieswet voor zwarten was één van de pronkstukken van zijn presidentschap, maar de Vietnamoorlog werd een mislukking.

Lyndon B. Johnson werd geboren als oudste kind van vijf op 27 augustus 1908 in een boerenwoning in Stonewall, Texas. Zijn ouders waren Sam Ealy Johnson jr. en Rebekah Baines Johnson. Nadat Johnson was afgestudeerd aan de Southwest Texas State Teachers College ging hij les geven aan arme Mexicaanse kinderen. De school had weinig geld beschikbaar voor een sociaal programma en ideoloog Johnson kocht van zijn eerste salaris honkbalknuppels en andere sportattributen voor zijn leerlingen.

Washington

In 1931 verwierf hij zijn eerste baan in Washington als assistent van een Texaanse afgevaardigde.  Drie jaar later trouwde hij met Claudia Alta Taylor (Lady Bird) Johnson, die bekend stond vanwege haar liefde voor de natuur. Haar bijnaam ‘Lady Bird’ had ze te danken aan haar kindermeisje, die haar ‘zo mooi als een lieveheersbeestje’ vond. Na enkele miskramen kregen ze twee dochters. In 1937 werd Johnson op 29-jarige leeftijd gekozen tot lid van het Huis van Afgevaardigden. Na twaalf jaar was hij twee decennia lang senator en vanaf 1955 fractieleider van de Democratische meerderheid. De Democraten vormden een effectief tegenwicht voor de Republikeinse president van dat moment, Dwight Eisenhower. In die periode had hij het radiostation KTBC in Austin opgekocht, waar zijn vrouw, Lady Bird, de baas was.

Presidentsverkiezingen 1960

In 1960 besloot de doorgewinterde politicus zich kandidaat te stellen voor het presidentschap. Hij legde het echter af in de strijd om de Democratische kandidatuur tegen de jonge John F. Kennedy. Johnson was dan ook zeer geïrriteerd en vond dat Kennedy de strijd won door het kapitaal van zijn familie en politieke machtspelletjes. Desalniettemin liet hij zich overhalen voor de functie van vicepresident. Maar hij hield een stok achter de deur, doordat hij een wet in Texas veranderde en zo tegelijkertijd werd genomineerd als senator. Mochten de Democraten de verkiezingen niet winnen, dan had Johnson nog een optie.

Vicepresident Johnson

Gedurende de campagne van Kennedy en Johnson was Jackie Kennedy zwanger, waardoor Lady Bird een grote rol speelde in de verkiezingscampagne. Kennedy werd gekozen tot president en Johnson werd zijn vicepresident. Het werd een zware tijd voor Johnson, die in de regering Kennedy vrijwel geheel terzijde werd geschoven. In hun ogen was hij een boerse, ploertige man die ze moesten gedogen, maar die ze weinig macht gaven en waar ze niet naar luisterden. Johnson had vooral een slechte relatie met de broer van John F. Kennedy en tevens minister van Justitie, Robert Kennedy.

Aanslag op Kennedy

Op 22 november 1963 keerde het tij voor Johnson toen Kennedy bij een aanslag om het leven kwam. Johnson reed op die bewuste dag twee auto’s achter hem. Slechts een paar uur na de aanslag werd Johnson ingezworen als nieuwe president. Om de continuïteit te bewaren zorgde hij dat Jacqueline Kennedy aanwezig was bij deze plechtigheid, nog met de bloedspetters van haar zojuist overleden man op haar roze pakje. Johnson nam vrijwel de gehele regering Kennedy over, en zelfs Robert Kennedy behield zijn positie als minister van Justitie.

Buitenlands beleid Johnson

Hij was zeker over zijn binnenlands beleid, maar op het gebied van Buitenlandse Zaken lag dit anders. Hij voelde de priemende ogen van de Kennedy clan in zijn rug branden en de Vietnam oorlog hing als het zwaard van Damocles boven zijn hoofd. Ondanks zijn sterke positie, zeker toen bleek dat de Republikeinen een zwakke kandidaat hadden gekozen, Barry Goldwater, liet Johnson bij de naderende verkiezingen niets aan het toeval over. Na het afmaken van de termijn van Kennedy werd Johnson in 1964 gekozen voor een volgende ambtstermijn met een zeer grote meerderheid van de stemmen.

First Lady

Hij ging na zijn verkiezingsuitslag vol goede moed aan de slag en lanceerde het grootste wetgevende programma sinds Franklin Roosevelt op het gebied van armoedebestrijding, racisme en de ziektekostenverzekering. Zijn ‘Great Society’. Hij kreeg het voor elkaar dat de wetten werden aangenomen door het Congres. Naast zijn taken als president stak ook Lady Bird de handen uit de mouwen. Ze was de eerste First Lady die een eigen mediabegeleider had.Ze startte een project om van Washington D.C. een mooiere plaats te maken voor de inwoners en de toeristen. Ze leidde projecten door het gehele land en zorgde voor verfraaiing van autowegen, door reclame langs de wegen te laten beperken en meer groen te laten planten.

Vietnamoorlog

Op 6 augustus 1965 ondertekende Johnson de 'Voting Rights Bill' en willigde de meeste wensen van Martin Luther King in. Alles leek voorspoedig te gaan, maar een week later sloeg het noodlot toetoen in een arme wijk in Los Angeles rassenrellen uitbraken. Johnson vond dit ‘ondankbaar’. Het was het begin van de protesten die de jaren ’60 zouden tekenen. Een ander probleem was de Vietnamoorlog. Inmiddelsvochtenmeer dan 500.000 militairen in Vietnam. Doordat Johnson niet daadkrachtig optrad, modderde de oorlog voort. Deze dure oorlog drukte bovendien een zware stempel op zijn binnenlands beleid van dure hervormingen waar het wettelijk kader inmiddels voor was gecreëerd. De laatste drie maanden van zijn ambtsperiode werden de zwaarste van zijn presidentschap. Na het Tet-offensief (30 januari tot 23 september 1968), een driedelige militaire fase waarbij de Vietcong bewees nog lang niet uitgeteld te zijn zoals door de Amerikanen werd verkondigd, kreeg Johnson steeds meer kritiek op zijn beleid.

Einde presidentschap

Eind maart 1968 trok Johnson zich uiteindelijk terug als kandidaat voor een nieuw termijn. Enkele dagen later werd tot overmaat van ramp Marthin Luther King doodgeschoten, wat voor veel onrust zorgde. Johnson trok zich gedesillusioneerd terug op zijn boerderij in Texas. Samen met zijn vrouw legde hij zich toe op het leven op de boerderij, dat hij runde alsof hij nog in het Witte Huis woonde, en op het schrijven van boeken. In 1970 publiceerde de voormalige First Lady A White House Diary, waarin ze haar jaren in het Witte Huis beschreef. Drie jaar later, op 22 januari 1973, werd Johnson op weg naar zijn ranch getroffen door een hartaanval en stierf op 64-jarige leeftijd. Zijn vrouw stierf in 2007. 

Dit artikel verscheen tevens op de weblog WarRoom, onderdeel van DeJaap met nieuws, achtergronden, verdieping, duiding en opinie rond de Amerikaanse politiek.