Biografie van Oskar Schindler

Op zaterdag 12 januari 2013 is Leon Leyson, de jongste Jood van ‘Schindler's List’, overleden aan de gevolgen van kanker. Hij was dertien jaar oud toen hij in dienst trad van de beroemde Duitse ondernemer, die hem redde van een gewisse dood. Oskar Schindler begon de oorlog als een opportunistisch ondernemer, maar groeide uit tot een redder van meer dan duizend Joodse levens.

Oskar Schindler werd geboren op 28 april 1908 in het Oostenrijkse Zwittau, dat in 1918 onderdeel werd van de Eerste Tsjecho-Slowaakse Republiek. Hij was de oudste zoon van twee Sudeten-Duitsers, de ondernemer Johann Schindler en diens vrouw Franziska Luser. Gedurende zijn jeugd werd al snel duidelijk dat Oskar geen goede leerling was. Zo werd hij in 1924 tijdelijk van school gestuurd omdat hij zijn rapport vervalst had, een stunt die hem de bijnaam ‘Schindler de oplichter’ opleverde. Desalniettemin wist hij het hart te veroveren van Emilie Pezl, de dochter van een rijke Duitse boer, met wie hij in 1928 trouwde.

Duitse Abwehr

In de eerste jaren na zijn huwelijk hield Schindler er een reeks verschillende baantjes op na. Zo werkte hij onder meer als vertegenwoordiger van een elektriciteitsbedrijf en richtte hij zijn eigen autorijschool op. Als gevolg van de Grote Depressie raakte hij in 1931 echter werkeloos. Het betekende het begin van een periode waarin de ondernemer meer betrokken raakte bij de politiek, en in het bijzonder bij de aansluiting van het Sudetenland bij Duitsland. Zo trad Schindler in 1935 toe tot de Sudetendeutsche Partei en werd hij in 1938 gearresteerd wegens zijn spionagewerkzaamheden voor de Abwehr, de geheime Duitse inlichtingendienst.

Deutsche Emaillewaren-Fabrik

Na de ondertekening van het Verdrag van München werd Schindler weer vrijgelaten, waarop hij zich aanmeldde bij de NSDAP. Zijn aanvraag werd op 2 februari 1939 goedgekeurd, onder de voorwaarde dat hij verder ‘van deugdzaam karakter en politiek betrouwbaar’ zou blijken. Na de Duitse invasie van Polen verhuisde Schindler vervolgens naar Krakau, waar hij zijn connecties bij de NSDAP en de Abwehr inzette om een Poolse emailfabriek over te nemen. Het bedrijf was in handen geweest van drie Joodse eigenaren, maar zij hadden eerder dat jaar faillissement aan moeten vragen. Schindler besloot zijn nieuwe onderneming de Deutsche Emaillewaren-Fabrik (DEF) te noemen.

Ondernemer

Aanvankelijk was Schindler vooral naar Polen verhuisd vanwege het gunstige ondernemersklimaat. Zo waren de Duitse autoriteiten hem goed gezind, kon hij de fabriek voor een schijntje overnemen en had hij in Krakau de beschikking over voldoende goedkope Joodse arbeidskrachten. Door deze omstandigheden, en dankzij de kennis van de Joodse boekhouder Itzhak Stern, groeide de DEF uit tot een uiterst succesvol bedrijf met meer dan duizend werknemers. Schindler werd daardoor al snel een rijk man en was een graag geziene gast op de lokale SS-feestjes, waar hij van zijn connecties gebruikmaakte om nog meer ondernemersvoordelen af te dwingen.

Schindlerjuden

Na verloop van tijd paste Schindler zijn houding echter aan. Deze verandering kwam grotendeels tot stand nadat hij in 1943 getuige was van de gewelddadige deportatie van een groep Joden uit het getto van Krakau. Schindler besloot zich daarop in te gaan zetten voor het lot van ‘zijn’ Joden, die bekend kwamen te staan als de ‘Schindlerjuden’. Zo wist hij de deportaties van zijn werknemers te voorkomen en kreeg hij toestemming om hen onder te brengen in het subkamp Nebenlager, waar de omstandigheden aanzienlijk beter waren. Schindler maakte hierbij handig gebruik van zijn vele connecties en zijn charme. Een bekend verhaal is dat twee Gestapo agenten ooit zijn kantoor in gingen met een verzoek voor de deportatie van vijf Joden. “Drie uur later wankelden twee stomdronken Gestapo’s uit mijn kantoor, zonder hun gevangenen en zonder enige andere beschuldigende documenten”, zo zou Schindler zich later herinneren.

Ammunitiefabriek

Naarmate de Russen de Duitse legers steeds verder terugdrongen werd de evacuatie van Krakau onvermijdelijk. Bovendien verloor de DEF haar bestaansrecht nadat de Duitse overheid besloot alleen nog maar oorlogsgerelateerde industrie toe te staan. Om zijn werkzaamheden toch voort te zetten, kocht Schindler een oude munitiefabriek in Brünnlitz in het Sudetenland. Verder stelde hij een lijst samen van alle medewerkers die hij mee wilde nemen naar Brünnlitz: Schindler’s List. Op deze manier redde hij het leven van twaalfhonderd Joden: zijn duizend werknemers en nog eens tweehonderd andere gevangenen.

Leon Leyson

De jongste van hen was Leon Leyson, slechts 13 jaar oud toen hij in 1942 in dienst trad van Schindler. Afgelopen zaterdag overleed hij op 83-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker. ’Kleine Leyson‘, zoals Schindler hem altijd noemde, was zijn redder zijn hele leven dankbaar. "Hij zette alles op het spel", zo herinnerde hij zich in 2010. Oskar Schindler emigreerde na de oorlog naar Argentinië, maar moest na een faillissement in 1958 weer terugkeren naar Duitsland. Daar stierf hij op 9 oktober 1974, zonder een stuiver op zijn naam.