Cai Lun: Chinese uitvinder van het papier

In de Westerse geschiedschrijving is de naam ‘Cai Lun’ relatief onbekend. Toch heeft deze Chinese eunuch een essentiële rol gespeeld in de ontwikkeling van de wereldgeschiedenis. Hij bedacht namelijk de eerste efficiënte methode voor het maken van papier, wat resulteerde in de opkomst van de schriftelijke cultuur. Cai Lun is daarom met recht een van de Grote Mannen uit de wereldgeschiedenis.

Cai Lun werd geboren omstreeks het jaar 50 na Christus in de Chinese stad Guiyang, het hedendaagse Leiyang. Hij was de zoon van twee arme ouders die moesten leven van de verkoop van eenvoudige producten die ze thuis zelf maakten. In 75 werd Cai Lun gecastreerd en trad hij als eunuch in dienst van de Chinese keizer Zhang van de Han dynastie.

Keizerlijke intrige

Cai Lun verwierf voor het eerst bekendheid door zijn betrokkenheid bij een intrige aan het keizerlijke hof. Keizer Zhang had namelijk twee vrouwen, Dou en Song, die onderling streden om de macht. Song slaagde erin om de keizer als eerste een zoon te schenken, tot grote jaloezie van Dou. Laatstgenoemde besloot daarom haar romantische rivaal in een kwaad daglicht te stellen en beschuldigde haar van hekserij. Keizer Zhang nam de beschuldiging zeer serieus en gaf zijn vertrouweling Cai Lun opdracht om Song te ondervragen. Zij voelde zich hierdoor zo in het nauw gedreven dat ze in 82 uiteindelijk zelfmoord pleegde.

Uitvinding van het papier

Onder de bescherming van Keizerin Dou groeide Cai Lun vervolgens uit tot een van de belangrijkste personen aan het hof. Zo werd hij in 89 benoemd tot het hoofd van de Shang Fang Si, het ministerie verantwoordelijk voor de productie van werktuigen en wapens. In het jaar 105 bedacht Cai Lun vervolgens een verbeterde methode voor de productie van papier. Onder de Chinese bevolking was papier al langer bekend, maar dit was van zulke slechte kwaliteit dat het keizerlijk hof de voorkeur gaf aan het schrijven op zijde of bamboe. De uitvinding van de eunuch bracht hier verandering in.

Methode van Cai Lun

Met de methode van Cai Lun werd het mogelijk om papier te maken van allerlei materialen, waaronder boomschors, bamboe, hennep, katoen en zelfs oude visnetten. Deze werden in water ondergedompeld, en vervolgens met een houten hamer beslagen. Tot slot legde men het geheel te drogen op een los gewoven stuk touw, zodat alle vochtigheid eruit kon druppelen. “Tschai [Cai] Lun demonstreerde het proces in 105 aan keizer Han Shangdi, die hem prees voor zijn prestatie,” aldus een latere biografie van Cai Lun. “Vanaf dit moment werd papier in de hele wereld gebruikt en staat het overal bekend als ‘het papier van markies Tschai’.”

Ondergang en dood

De keizer bleek inderdaad zeer tevreden over de uitvinding en besloot Cai Lun te belonen met een aristocratische titel en een groot geldbedrag. In 121 viel de macht echter in de handen van een nieuwe heerser, keizer Han Andi. Hij was de kleinzoon van Consort Deng en besloot na zijn aantreden meteen wraak te nemen op iedereen die betrokken was bij de dood van zijn grootmoeder. Cai Lun kreeg opdracht zich te melden bij de gevangenis, maar hij besloot niet te gaan. In plaats daarvan nam hij een uitgebreid bad, hulde hij zich in zijn beste satijnen gewaad en pleegde hij zelfmoord door het drinken van een gifbeker.

Nalatenschap

In de loop der eeuwen is er altijd veel onduidelijkheid blijven bestaan in hoeverre Cai Lun het productieproces van papier nu echt zelf heeft uitgevonden. Sommige historici vermoeden dat hij simpelweg een bestaande methode kopieerde en deze vervolgens bepleitte aan het hof. Ongeacht of Cai Lun het papier zelf heeft uitgevonden of niet, staat in ieder geval vast dat hij een belangrijke rol speelde bij de ontwikkeling van de schriftelijke cultuur. Het is om deze reden dat de Amerikaanse historicus en astrofysicus Michael H. Heart ervoor koos om de Chinese eunuch op plaats 7 te zetten in zijn lijst van ‘Meest invloedrijke personen uit de wereldgeschiedenis.’