De geschiedenis van het tankstation en zijn pompbediende

'De pompbediende, z'n taak is zwaar. Voor iedereen staat zo'n jongen steeds klaar. Maar langs de wegen, door het gespuis, soms komt zo'n jongen nooit meer naar huis'. Zo gaat het nummer dat Zangeres Zonder Naam zong over de pompbediende, die vandaag de dag steeds minder vaak zichtbaar is bij de in zwaar weer verkerende tankstations.

Tanken bij de apotheek

De eerste 'tankbeurt' vond plaats bij een apotheek in Wiesloch in Duitsland.  Op 5 augustus 1888 kon Bertha Benz, de vrouw van auto-uitvinder Carl Benz, een autorit niet voortzetten vanwege gebrek aan benzine. Tankstations bestonden nog niet, maar een apotheek bood oplossing. Benz kocht de hele voorraad wasbenzine op en kon toen verder rijden naar haar moeder.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Opkomst van benzinedepots

Aan het einde van de negentiende eeuw was brandstof bij apotheken en fietsenmakers te koop. Benzine was verkrijgbaar in grote blikken van vier, zes en tien liter. Tussen 1905 en 1915 waren de benzinedepots sterk in opkomst. Bedrijven als Shell en Caltex, nu Texaco, richtten zich op de verkoop van benzine in de Benelux. Benzine werd nog steeds in blikken verkocht. Op de blikken zat statiegeld.

Hoeveel heb ik getankt?

De blikken maakten plaats voor de handpomp waarbij benzine direct in de tank van de auto kon worden gepompt. Er ontstond een probleem, want de pomp beschikte niet over een teller. Men kon niet zien hoeveel men had getankt. Klanten vertrouwden de handpomp daarom niet. The visible pump waarbij er twee reservoirs van vijf liter aan de pomp werden toegevoegd, bood een oplossing. Automobilisten konden zien hoeveel zij tankten.

Eerste tankstation in Zeist

In 1920 kwam in Zeist het eerste Nederlandse tankstation, dat toen een straatpomp genoemd werd. Het ging om een pomp van Shell bij het luxe hotel de Pabst. In België kwam de eerste straatpomp in 1922. Vanaf 1927 werden tankstations ook langs wegen gebouwd. Dat was ook nodig, want tussen 1920 en 1930 steeg het aantal auto's in Nederland van 11.000 naar 113.00. Vanaf 1930 kregen tankstation luifels om de pompbedienden tegen de regen te kunnen beschermen. Op de luifels verschenen de kleuren van oliebedrijven met daarbij de naam. Ook kwam in die tijd de kiosk in opkomst.

Pompbediende assisteert bij het tanken

Tot de jaren zeventig konden automobilisten rekenen op hulp van de pompbediende, die vaak fooi kreeg. De pompbediende assisteerde automobilisten, die gewoon in de auto konden blijven zitten, bij het tanken en controleerde bovendien de bandenspanning en het oliepeil. Indien nodig ververste hij de olie. Het werk van  pompbediende werd erg gewaardeerd en de bediende werd gezien als het visitekaartje van het tankstation. Zijn taak was wel zwaar. Niet voor niets maakte Zangeres Zonder Naam een lied over de pompbediende. Er wordt gezongen over 'een jongen die zijn plicht doet tot heel diep in de nacht'. Ook zingt ze dat 'hij paraat staat en je weer op weg helpt' en 'een man is die zijn vak verstaat'.

Zelfbediening bij de pomp

In 1962 werd, vijftien jaar later dan in Amerika, getest met een pomp met zelfbediening. Vanaf 1970 drongen de zelfbedieningsstations door in Nederland. In die periode ging het door de oliecrisis slechts met het aantal benzinestations: het aantal stations daalde van 13.000 naar 6.000 in 1970. In de jaren negentig verdwenen kleine tankstations als gevolg van strengere milieueisen.

Zwaar weer voor bemande tankstations

Vandaag de dag telt Nederland ongeveer 3.000 tankstations. Houders van bemande tankstations hebben door de opkomst van het elektrisch autorijden moeite om rond te komen.  De verkoop van brandstof alleen levert onvoldoende inkomsten op om van rond te komen. Op verschillende manieren proberen tankstationhouders om die reden extra service te bieden. Tankstations repareren bijvoorbeeld telefoons, wassen honden en wassen in grote wasmachines de kleding van sportteams.