De meest fotogenieke hunebedden van Drenthe

In het navolgende overzicht worden, in de volgorde van de nummering door prof. A.E. van Giffen, de hunebedden besproken die we om verschillende, daarbij aangegeven redenen als markant aanduiden. Het is uiteraard een subjectieve selectie uit de in totaal 52 hunebedden die in de provincie Drenthe per fiets, auto of al wandelend bezocht kunnen worden. Daar komen ze eigenlijk allemaal voor in aanmerking, maar deze selectie is vooral bedoeld om een keuze te vergemakkelijken wanneer de tijd voor een bezoek daaraan beperkt is.

Markante hunebedden in Drenthe

D1 Steenbergen

Dit is het meest noordelijke hunebed van Drenthe, gelegen in de Noorder Duinen in een kleine zandverstuiving bij het gehucht dat zijn naam aan het hunebed dankt. Het is een middelgroot, redelijk compleet hunebed en daarom zeker al een bezoek waard.

D3 en D4 Midlaren

Deze twee hunebedden zijn achter elkaar gelegen pal naast een boerderij, dat via een smal zandpad oostwaarts van het dorp te bereiken valt. Beide exemplaren zijn tamelijk groot en hebben nog vrijwel alle dekstenen, al is een deel daarvan in het hunebed gezakt.

D6 Tynaarlo

Dit kleine tot middelgrote hunebed ligt niet ver van de spoorlijn Assen-Groningen, vlak naast de weg van Tynaarlo naar Zeegse. Het is een redelijk compleet en compact monument dat ook nog over zijn drie dekstenen beschikt. Daardoor ook redelijk fotogeniek.

D13 Eext

Dit hunebed, een trapgraf aan de zuidwestkant van Eext, ligt nog in zijn dekheuvel verpakt. De (gesloten) ingang bevindt zich bovenop de heuvel, waar ook nog een van de draagstenen zichtbaar is.

D14 Eext

Ten zuiden van Eext, vlakbij de weg Gieten-Rolde is dit grote hunebed gelegen, dat niet alleen groot is qua formaat, maar ook wat de stenen betreft. Zes dekstenen rusten nog op de draagstenen. Van de overige twee of drie dekstenen liggen er nog wat brokstukken in het monument.

D15 Loon (Assen)

Een middelgroot hunebed bevindt zich ten
westen van de weg Loon-Taarlo in een parkje tussen de weilanden, te zien vanuit de trein van Assen naar Groningen. Vier van de vijf forse dekstenen liggen nog op hun plaats, van de vijfde resteren alleen nog brokken. Rond het monument is nog het merendeel van de kransstenen aanwezig.

D16 Balloo

Aan een zandpad ten noorden van het natuurgebied Kampsheide ten westen van Balloo kan dit grote, bijna complete en pittoreske hunebed worden bewonderd. In de prachtige omgeving liggen ook verscheidene grafheuvels. Een aanrader ook vanwege de omgeving.

D17 en D18 Rolde

Vlakbij de middeleeuwse kerk
van Rolde en grenzend aan het kerkhof zijn deze twee beslist fotogenieke hunebedden te vinden. De grootste en
bijna complete van de twee, D18, spreekt het meeste tot de verbeelding. De draag en sluitstenen hiervan zijn nog voltallig aanwezig evenals de twee poortzijstenen, terwijl van de dekstenen er zeven resteren. D17 daarentegen is wel groot, maar volledig ingestort. Van zijn dekstenen rust er nog een op zijn dragers.

D19 en D20 Drouwen

Deze twee middelgrote hunebedden bevinden zich ten westen van Drouwen en werden twee decennia
geleden ingrijpend gerestaureerd. Van beide monumenten ontbreken er diverse stenen maar de resterende geven nog een prima indruk van hun grootse gestalte. Ze werden in het verleden door de archeologen Holwerda en Van Giffen diepgaand onderzocht. Vooral bij de opgravingen onder de westelijke en tevens grootste van de twee, D19, kwamen talrijke voorwerpen aan het licht, waaronder 400 potten, 13 vuurstenen bijlen, 9 barnstenen kralen, 6 koperen reepjes, stukje menselijk bot en kapsels van kiezen. D20 is bijzonder vanwege de complete aanwezigheid van kransstenen.

D21 t/m D25 Bronneger

Deze vijf hunebedden zijn ten zuidwesten van het dorpje Bronneger en ten noorden van Borger gelegen. Hunebed D21, dat met de onbeduidende D22 een paar vormt, gaat door voor de mooiste van de vijf en werd in 1918 door Van Giffen opgegraven. Imposant is vooral de naastgelegen beuk die ook de functie van een draagsteen bijna geheel heeft overgenomen. Van D23 en D24 resteren in feite niets meer dan een paar steenhopen. Deze vormen een drieling met D25, die groter en meer als hunebed herkenbaar is met zijn vier dekstenen die op acht draagstenen en twee sluitstenen rusten.

D27 Borger

Dit hunebed bevindt zich pal naast het Hunebedcentrum en is met zijn lengte van 22,5 meter, 9 dekstenen op 26 draagstenen en 2 sluitstenen en een complete poort het grootste hunebed van Nederland. En ook het meest complete en zonder twijfel ook het meest fotogenieke.

D41 Emmen

Aan de noordkant van de stad, tegenover de woonwijk Emmermeer en langs de weg richting Odoorn, staat dit kleine, maar vrij complete hunebed. Vier dekstenen op draagstenen en twee sluitstenen zijn nog aanwezig.

D42 Emmen

Dit in het oosten van Emmen en ten noorden van het dorp Westenacht gelegen incomplete hunebed is vooral pittoresk door de boom die midden in het graf staat. Ooit heeft dit hunebed waarschijnlijk negen dekstenen gekend, waarmee het tot de grotere heeft behoord, maar hiervan zijn er nog maar vier dekstenen over, waarvan er nu twee op hun plaats rusten.

D43 Emmen

Dit unieke hunebed, gelegen aan de westkant van de weg Emmen-Odoorn, is een zogenaamd langgraf, bestaande uit twee kleine, redelijk complete hunebedden binnen een meer dan 40 meter lange krans van stenen.

D45 Emmen

In de bossen van de Emmerdennen, ten oosten van de bebouwde kom,

staat dit hunebed op een zandheuvel. Het behoort tot de grootste van Nederland, met zijn ooit acht dekstenen waarvan er nog zes resteren, met een fors exemplaar in het midden. Deze forse deksteen zou Lodewijk Napoleon compleet met paard hebben bestegen.

D49 Schoonoord

Dit is het enige hunebed in Nederland met een eigen naam: De Papeloze Kerk.

Deze naam dankt het monument aan zijn latere functie in de 16e eeuw als podium waarop protestantse geestelijken hun geheime hagepreken hielden tegen het paapse gezag in. Het ligt in een bos ten westen van de weg Schoonoord-Sleen en verkeerde begin vorige eeuw in een uiterst slechte conditie. Van Giffen bracht het in 1959 in zijn oorspronkelijke staat terug, mede met behulp van stenen van elders – onder meer van niet meer te redden hunebedden - en een nieuw deel van de dekheuvel. Daardoor kan je thans ook nog goed zien hoe vroeger de poort en de kelder er uitgezien moeten hebben. Vlakbij het monument herinnert een bronzen portret aan Van Giffen, ‘de vader van de hunebedden’.

D50 en D51 Noord- Sleen

Ten westen van dit dorp staan links en rechts van een weg twee hunebedden. D50 rechts van de weg is een tamelijk groot hunebed en oogt ook fraai, met zijn nagenoeg complete vorm – zeven van de acht dekstenen zijn nog aanwezig - en omgeven door 24 grote kransstenen. Zo’n 100 meter verder links van de weg steekt hunebed D51 daarbij tamelijk schril af. Van dit ooit nagenoeg even grote monument zijn vier van de zeven dekstenen verdwenen, waardoor het geheel op een grote holle kies lijkt.

D52 Diever

Opnieuw een hunebed dat hoog scoort in de wedloop van meest fotogenieke exemplaren. Dit middelgrote monument bevindt zich even ten noordoosten van Diever en telt zes dekstenen waarvan er twee enorm zijn en drie andere tussen de draagstenen zijn gezakt. Een deksteen ontbreekt.

D53 en D54 Havelte

Aan de oostkant van de weg Vledder-

Havelte, in het Holtingerveld, het ‘oerlandschap gekneed door ijs en oorlog’, zijn twee hunebedden vlak bij elkaar te bewonderen. D53 is het westelijke monument en met zijn lengte van bijna 18 meter de grootste van de twee, zelfs de op een na grootste van Nederland. Het werd in 1945 helemaal uit elkaar gehaald en de stenen ervan werden in een kuil begraven, omdat de Duitsers hier een vliegveld wilden aanleggen. Na de oorlog zijn ze met behulp van kaarten en foto’s weer precies op hun plaats gelegd. Het hunebed oogt vrij compleet met zijn negen dekstenen en beschikt ook nog over een deel van de kransstenen. Zo’n 200 meter zuidelijker bevindt zich het kleinere hunebed D54. Dit was in de oorlog voor de zekerheid ingepakt in een zandheuvel, die in 1946 weer is weggegraven. Ook dit hunebed is nog redelijk compleet met zes dekstenen.

Dit artikel verscheen eerder in de Hunebedspecial van Archeologie Magazine