De nieuwjaartraditie van kniepertjes

Iedereen is wel bekend met de traditie van het eten van oliebollen aan het einde van het jaar in Nederland. Maar in vooral Noord- en Oost-Nederland kent men nog een heel andere traditie als het gaat om eten rond het nieuwe jaar: kniepertjes. Ieder jaar bakken veel mensen deze wafeltjes zelf maar wat zijn kniepertjes en waar komt de traditie vandaan?

Kniepertjes, knijpertjes, knieperties of ijzerkoekjes zijn vooral in Groningen, Drenthe, Twente en de Achterhoek populair. Het zijn een soort dunne wafeltjes gemaakt van boter, bloem, basterdsuiker, vanillesuiker, eieren en kaneel. Ze worden zowel plat gegeten als opgerold. Als ze plat zijn worden ze kniepertjes genoemd en als ze opgerold zijn heten ze rolletjes. Opgerold heten ze ook wel nieuwjaarrolletjes. Achter het oprollen van de koekjes of juist niet gaat een hele symboliek schuil.

Symboliek

De kniepertjes, die hun naam te danken hebben aan het feit dat ze vroeger in een knijpijzer gebakken werden, worden op oudejaarsdag traditioneel plat gegeten. Dat symboliseert het feit dat alles wat het afgelopen jaar gebeurt is al bekend is. Op nieuwjaarsdag worden de kniepertjes opgerold omdat alles van het nieuwe jaar zich nog moet ontvouwen. In sommige delen van het land wordt deze symboliek juist omgedraaid waarbij het platte kniepertje staat voor het nieuwe jaar en het rolletje voor het jaar dat voorbij is. Maar waar komt deze traditie nou vandaan?

Offergiften

Wanneer men precies begonnen is met het bakken van kniepertjes is moeilijk te zeggen. Het bakken van wafels gaat in Europa wel al ver terug. Al eeuwenlang worden er wafels gebakken voor speciale gelegenheden zoals nieuwjaar en rond carnaval. Ze werden toen vaak als een soort offergiften gegeven voor de minder bedeelden in de samenleving. De kniepertjes zijn qua smaak en uiterlijk ook te vergelijken met de bekende oubliehoorn waarin vaak ijs wordt gedaan. Oublie zou komen van het woord oblatum dat zoiets als offergift betekend in het Latijn.

De traditie van het delen van de kniepertjes tijdens het nieuwjaar leidde in de achttiende eeuw tot een waar oproer in Coevorden. Tijdens de ijzerkoekenoproer van 1770 verbood een magistraat in Coevorden het uitdelen van de kniepertjes om het drankgebruik dat er in de stad mee gepaard ging te verminderen. Het liep zo hoog op dat naar het schijnt zelfs het leger er aan te pas moest komen.

Tegenwoordig

De traditie van het bakken en delen van kniepertjes is, zeker in het noorden en noordoosten van het land nog altijd springlevend. Veel mensen bakken de kniepertjes nog zelf. Tegenwoordig niet meer met een knijpijzer maar met een wafelijzer. Het delen van de kniepertjes met vrienden, familie en buurtgenoten is nog altijd een onlosmakelijk deel van de traditie. De kniepertjes zijn tegenwoordig ook in de rest van het land verkrijgbaar.