De ontmoeting die China’s isolement doorbrak
Op 12 juni 2018 heeft Trump in Singapore als eerste Amerikaanse president een ontmoeting met een Noord Koreaans leider, Kim Jong-un. Dit is niet de eerste keer dat een Amerikaanse president onverwacht de hand rijkt aan een voorheen onverzoenlijke vijand. Op 15 juli 1971 verraste Trumps voorganger Richard Nixon vriend en vijand door op tv aan te kondigen dat hij naar China zou afreizen, voor een overleg met de Chinese leider Mao Zedong. Dit bezoek markeerde het begin van de heropening van China voor de rest van de wereld, na bijna 25 jaar van isolement.
Communistisch China geïsoleerd
Sinds de Chinese burgeroorlog (1945-1949) stonden beide naties met elkaar op gespannen voet. De Chinese communisten kwamen hierin als winnaar uit de bus, tot groot ongenoegen van de Amerikanen. In de context van de Koude Oorlog werd een communistisch China als een verlengstuk van de Sovjet-Unie gezien, wat een strategische bedreiging voor de Verenigde Staten zou kunnen vormen. De Amerikanen besloten daarop de naar Taiwan gevluchte Nationalistische regering als de wettige regering van China te erkennen en geen diplomatieke contacten met de Volksrepubliek China te onderhouden. Ondertussen was Mao bezig de Chinese maatschappij radicaal om te vormen, waarbij hij China hermetisch afsloot van de buitenwereld.
Breuk tussen China en de Sovjet-Unie
In het begin van de jaren 70 was het diplomatieke speelveld echter radicaal veranderd. De relatie tussen China en de Sovjet-Unie was aanzienlijk verslechterd, als gevolg van de concurrentiestrijd om de dominantie in het communistische kamp. Door verschillende confrontaties aan de Chinees-Russische grens in de zomer van 1969, ontstond er zelfs het risico op een militair conflict tussen de twee grootmachten. Mao besloot daarop de banden met de Verenigde Staten weer aan te halen, als tegenwicht tegen de Sovjet-Unie.
Moegestreden Amerika
De Verenigde Staten vochten ondertussen de Vietnamoorlog uit, waarvan steeds duidelijker werd dat ze deze niet zouden gaan winnen. Nu deze oorlog Amerika zoveel had gekost, zat Nixon niet op nog meer militaire conflicten te wachten. Door toenadering tot China te zoeken hoopte hij de scheur in het communistische kamp nog verder te vergroten en toekomstige oorlogen in Azië te vermijden. Beide partijen begonnen het toenaderingsproces dus met een geheel eigen agenda.
Voorbereidingen voor de top
Voor het Amerikaanse publiek kwam Nixons aankondiging naar China te gaan als een volslagen verassing. In werkelijkheid waren de voorbereidingen voor de ontmoeting al maandenlang aan de gang. Zo vond er een breed uitgemeten verbroedering plaats tussen de Amerikaanse een Chinese pingpong-spelers op het wereldkampioenschap. Ook reisde Nixons veiligheidsadviseur Henry Kissinger in 1971 twee keer naar Peking, om het voorwerk voor de ontmoeting te doen.
China was er ondertussen op gebrand een goede indruk maken. Daarom werd de door Nixon te volgen route tot in de kleinste details voorbereid. Zo verlengde de partij school- en werktijden in Peking, zodat de straten niet te vol zouden zijn. Ook werden alle anti-Amerikaanse slogans haastig van de muren weggepoetst. Misschien het meest opmerkelijk waren de nep-toeristen die bij Nixons bezoek aan de Chinese muur op dit monument rondliepen, om de locatie een schijn van normaliteit te geven.
Shanghai communiqué
Uiteindelijk reisde Nixon van 21 tot 28 februari 1972 af naar China. Hier had hij een ontmoeting met Mao en voerde meerdere overleggen met diens rechterhand Zhou Enlai. Dit resulteerde in de zogenaamde Shanghai communiqué, waarmee de basis werd gelegd voor de toekomstige opening van China voor de rest van de wereld. In 1979 zouden de diplomatieke contacten uiteindelijk formeel worden hersteld. Sindsdien hebben de Amerikaans-Chinese betrekkingen vele ups en downs gekend, maar het is dankzij Nixons bezoek dat deze betrekkingen er überhaupt zijn.
Bronnen:
Afbeeldingen:
- By Byron E. Schumaker, ca. 1935-, Photographer (NARA record: 8451340) (U.S. National Archives and Records Administration) [Public domain], via Wikimedia Commons
- [Public domain], via Wikimedia Commons
