De Stuart-diamant, een koninklijk juweel

Het Nederlands koninklijk echtpaar brengt in oktober 2018 een staatsbezoek aan Groot Brittannië. Politiek analisten zijn benieuwd of koning Willem-Alexander iets gaat zeggen over de op handen zijnde Brexit, andere royalty-watchers zijn benieuwd naar de sieraden van koningin Máxima. Draagt zij tijdens het bezoek de Stuart-diamant?

Huisjuwelen van het Huis Oranje-Nassau

De Oranjes hebben een collectie juwelen waarmee ze zich kunnen meten met de grote Europese vorstenhuizen, hoewel de precieze omvang van de collectie een goed bewaard geheim is. Al in de achttiende eeuw beseften de stadhouders dat hun collectie van enorme waarde was. Zo waardevol zelfs, dat ze officieel lieten vastleggen dat de juwelencollectie, de ‘huisjuwelen’, niet verkocht mocht worden, maar moesten voor de dynastie worden bewaard.

De oudste juwelen van het Huis van Oranje worden toegeschreven aan Amalia van Solms, de gemalin van stadhouder Frederik Hendrik. Een parelsnoer van haar zou nog steeds bij de juwelencollectie van het Huis van Oranje horen. Een ander oud stuk uit de collectie is het Holland-diamant, of het Stuart-diamant.

De Stuart-diamant

De Stuart-diamant is een van de meest kostbare voorwerpen uit de collectie. werd in 1690 door koning-stadhouder Willem III voor zijn vrouw Mary II gekocht. Het ging om een 40 karaat diamant die door de Engelse koningin in een broche werd gezet. Toen Mary overleed, gingen haar juwelen naar haar man. Toen hij in 1702 overleed, gingen ook de juwelen van zijn echtgenote terug naar de Republiek, waar ze in handen kwamen van de nieuwe Prins van Oranje.

De diamant werd door de daaropvolgende generaties in verschillende sieraden verwerkt, altijd naar het modebeeld. In 1898 werd de diamant in een diadeem geplaatst dat speciaal voor de inhuldiging van koningin Wilhelmina werd gemaakt. De diadeem was onderdeel van een compleet parure, een set van een diadeem, collier en broche. Omdat de diadeem met de diamant erin erg groot was, werd het deel met de Stuart-diamant demontabel gemaakt. Na Wilhelmina werd de diadeem mét Stuart-diamant, inclusief bijbehorende parure veel gedragen door koningin Juliana. Koningin Beatrix droeg de juwelen echter niet. Onder kenners ontstond de vrees dat de parure wel eens opgebroken kon zijn.

Dreigende verkoop

Want hoewel de juwelen dus niet verkocht mochten worden, zijn daar wel pogingen toe gedaan. Het ging de Oranjes immers niet altijd voor de wind. Want hoewel Wilhelmina van Pruisen de Stuart-diamant nog in een hanger had laten plaatsen, dreigde de collectie, of delen daarvan, al kort daarna verkocht te worden. Tijdens de Bataafse Revolutie vertrok stadhouder Willem V naar Engeland, met de complete juwelencollectie. In ballingschap raakte de stadhouder krap bij kas. Naar verluid wilde hij de juwelen graag verkopen, maar zat het verbod hem in de weg. Hij vergeleek zichzelf met een mythische waakhond, die naast de schat die hij bewaakte, verhongerde.

Stichting voor de huisjuwelen

Maar ook in de twintigste eeuw waren de juwelen niet helemaal veilig. Wilhelmina voorzag dat de juwelen na de dood van haar dochter verdeeld moesten worden onder de verschillende erfgenamen. Dat wilde ze echter voorkomen. Daarom richtte zij in 1963 een speciale stichting op, de Stichting Regalia van het Huis Oranje-Nassau. Die stichting, die inmiddels is gefuseerd met de Stichting Kroongoederen van het Huis van Oranje-Nassau, beheert de juwelen en zorgt ervoor dat de leden van het Koninklijk Huis bij officiële gelegenheden de beschikking hebben over de juwelen die bij zo’n gelegenheid passen.

Volgens kenners is het staatsbezoek dat Willem-Alexander en Máxima aan Engeland brengen een passende gelegenheid om de Stuart-diamant voor het eerst sinds 1972 weer uit de kluis te halen. Koningin Máxima droeg de diadeem al eens tijdens een staatsbezoek aan Luxemburg, zij het zonder de diamant.