De tragische deportatie van de Krim-Tataren

Een lied dat over de deportatie van honderdduizenden mensen gaat als inzending voor het Eurovisie songfestival? Het kan! De Oekraïense inzending voor dit jaar, genaamd 1944, gaat over de deportatie van de Krim-Tataren door Sovjetleider Jozef Stalin. Wat hield deze deportatie precies in?

De Sovjetleider Jozef Stalin liet veel inwoners van de Krim naar Centraal-Azië afvoeren gedurende de Tweede Wereldoorlog. Hij verdacht ze van samenwerking met de nazi’s. Het gevolg hiervan was dat tienduizenden Krim-Tataren omkwamen door hongersnood en ziekte.

Oorsprong Krim-Tataren

De Krim-Tataren zijn afstammelingen van lokale Turkse volkeren, zoals de Koemanen en Petsjenegen, die in de 13e eeuw verzameld werden rond de Mongoolse ‘Gouden Horde’ van de leider Batu en samen één staat vormden. Deze Batu was een kleinzoon van de grootse Mongoolse leider Dzjengis Khan. De Gouden Horde was eeuwenlang een vrij machtige staat ten oosten van Europa. Europa werd dan ook meerde malen binnengevallen door de Mongolen, maar geleidelijk viel het rijk uit elkaar in kleinere ‘khanaten’. Een dergelijk khanaat was die van de Krim. In 1783 werd de Krim door Rusland geannexeerd. De Tataren bleven al die tijd een belangrijk bevolkingsgroep op het schiereiland.

Repressie door Stalin

Tijdens de jaren ’30 van de 20e eeuw werd het Sovjet-beleid jegens de Krim-Tataren steeds repressiever. Ondanks de culturele autonomie die ze bezaten, leden de Krim-Tataren door Stalins economische politieke beleidsplannen. Door de ‘dekulakization’ campagne van 1929-1931 werden honderdduizenden Krim-Tataren naar Noord-Rusland en de Oeral gedeporteerd. De gedwongen landbouwcollectivisatie op de Krim verwoestte de wijngaarden, boomgaarden en boerderijen van. Dit droeg bij aan de hongersnood van 1932 en 1933 in de regio. In de loop van de jaren ’30 tastte Stalin ook de culturele autonomie van de Krim-Tataren aan en vervolgde belangrijke politieke en culturele leiders.

Samenwerken met de Duitsers?

Tussen 1941 en 1944 hadden de Duitsers het grootste gedeelte van de Krim in handen, maar de Sovjets gaven niet op. Sovjet-partizanen deden mee in de sabotage en andere guerrilla-acties tegen de Duitse bezetting van het schiereiland. Ook werd de civiele bevolking genadeloos geterroriseerd, omdat zij samen zouden werken met de Duitsers. Gehele Krim-Tataarse dorpen werden door de partizanen vernietigd. Dit leek meer te maken te hebben met de Slavische vijandigheid tegenover de Krim-Tataren dan de zogenaamde collaboratie van de inwoners. De Duitsers organiseerden wel lokale zelfverdedigingsbataljons onder de Krim-Tataren. Dit vormde de basis voor de beschuldiging van het Stalinistisch regime dat de gehele Krim-Tataarse bevolking actief samenwerkte met Nazi-Duitsland tegen de Sovjet-Unie. In 1967 erkende de Sovjetoverheid officieel de valsheid van deze beschuldiging.

Tegen de Sovjets

De vervolgingen zorgden ervoor dat vele Krim-Tataren zich tegen de Sovjetoverheid keerden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerden de Duitsers dus gebruik te maken van de heersende onvrede voor hun eigen doeleinden. De Duitsers slaagden hier niet echt in, maar daardoor had het wel tragische consequenties voor de Krim-Tataren.De Krim-Tataren vochten zowel aan de Sovjet- als Duitse kant. Na de Sovjet overwinning in WOII, deporteerde Stalin de gehele Krim-Tataarse bevolking naar Oezbekistan en oost-Rusland. Ook de Tataarse soldaten in het Rode leger werden gedwongen tot zware arbeid in de koolmijnen en houtkampen in de Oeral. Tijdens de deportaties van circa 200.000 mensen op veegwagens, kwam bijna de helft om tijdens de reis en kort na hun aankomst in de Oeral, Siberië en Centraal-Azië.

De Grote Zuivering

Dergelijke deportaties waren voor de Sovjet Unie niet ongebruikelijk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ook Duitsers, Grieken en Tsjetsjenen massaal gedeporteerd. Voorafgaand aan WOII werden er tijdens de Grote Zuivering (1934-1938) ook massaal oppositieleiders, andersdenkenden, etnische minderheden en intellectuelen naar de kampen van de Goelag gestuurd. Op 26 april 1991 werd er door de Russische president Jeltsin een wet ondertekend genaamd “Over Rehabilitatie van de Onderdrukte Volkeren”. Deze wet gaf toe dat Stalins deportatie van de “Onderdrukte Volkeren” naar goelags (Siberische strafkampen) onder de noemer genocide valt.

Lees hier meer over de verschrikkingen omtrent de Goelag: Geschiedenis van de strafkampen in Siberië