De verwoesting van de Onze Lieve Vrouwekerk in Amersfoort

Voor de productie van het derde seizoen van de NTR-serie ‘Hier zijn de Van Rossems’  brachten de Van Rossems onder andere een bezoek aan Amersfoort. Het drietal vertelt in de aflevering (uitgezonden op 10-04-2018) over de verwoesting van de Amersfoortse Onze Lieve Vrouwekerk: het middenschip van de kerk zou ingestort zijn door een te slechte fundering. Klopt deze uitspraak wel?

Slecht gebouwde kerk?

In het TV-programma bezoekt historicus Maarten van Rossem samen met zijn zus Sis en zijn broer Vincent verschillende steden in Nederland of net over de grens. In elke aflevering vertelt het drietal anekdotes over de geschiedenis van de stad. In de aflevering over Amersfoort keken de Van Rossems naar een 17e eeuws schilderij waar de Amersfoortse Onze Lieve Vrouwekerk is afgebeeld. “Wat interessant is, is dat je ziet dat het schip nog intact is. Dat bestaat nu niet meer.”, zo wijst Sis aan op het schilderij. Vervolgens vertelt ze dat het middenschip in de 18e eeuw instortte door een slechte fundering. Met deze laatste opmerking maakte Sis een foutje. De Onze Lieve Vrouwekerk raakte inderdaad in de 18e eeuw zwaar beschadigd, maar dit kwam niet doordat de kerk slecht gebouwd was. De instorting had een andere oorzaak, die te maken had met een interessant stukje Nederlandse geschiedenis.

De kerk tijdens de Patriottentijd

Eind 18e eeuw kwam er in Nederland een conflict op gang tussen twee volksbewegingen: de Patriotten en de Prinsgezinden. Een groep ontevreden burgers – de patriotten - kwamen in opstand tegen stadhouder Willem V van Oranje. Zij vonden dat de macht weer moest toekomen aan het volk zelf, in plaats van aan een stadhouder. Willem V en zijn aanhangers – de prinsgezinden – wilden echter niet dat het regeringssysteem hervormd zou worden. Het conflict was op zijn hoogtepunt tussen 1781 en 1795 toen op verschillende plekken schermutselingen plaatsvonden tussen het leger van de Republiek en de patriottistische vrijkorpsen. Voor een aantal jaar bevond Nederland zich op het randje van een totale burgeroorlog. Tijdens deze periode gebruikte Willem V de Amersfoortse Onze Lieve Vrouwekerk als een kruitopslagplaats. Ook diende de kerk als werkplaats om wapens vechtklaar te maken voor de soldaten.

Ingestort door een explosie

Op 2 augustus 1787 liep er op de werkplaats in de kerk iets volledig mis. Een prinsgezinde soldaat was bezig granaten met buskruit te vullen, maar hij ging daarbij niet voorzichtig genoeg te werk. Zijn fout had grote gevolgen: al het opgeslagen buskruit explodeerde. Zeventien mensen kwamen tijdens de catastrofe om het leven. Het middenschip van de kerk stortte volledig in en alleen de toren bleef staan. Het middenschip van de Onze Lieve Vrouwekerk in Amersfoort stortte dus niet in door een slechte fundering, maar werd volledig geruïneerd door een explosie.

Leestip:

Bedevaart en kerkeraad – De Amersfoortse vrouwevaart van 1444 tot 1720
Auteur: Ottie Thiers
ISBN: 9065503862
Uitgeverij: Verloren
Prijs: €19,–
Bestel: BEdevaart en Kerkeraad

bronnen

• npo.nl: Hier zijn de Van Rossems, aflevering 10 april 2018
• Rijksmuseum.nl: Tijdlijn Nederlandse Geschiedenis | 1781-1795 Patriotten versus Prinsgezinden
• AD.nl: Vonk sloeg over en: boem!
• tijdbalk-amersfoort.nl: Reeks ontploffingen verwoest Onze Lieve Vrouwekerk (kruitopslag), 17 doden

afbeelding

Paulus van Liender [Public domain], via Wikimedia Commons