Geschiedenis van Concertgebouw Amsterdam

Op dinsdag 8 januari is de start van een reeks jubileumconcerten in het Amsterdamse Concertgebouw ter gelegenheid van het 125-jarige jubileum. Stersopraan Eva-Maria Westbroek, pianist Ronald Brautigam en het Nederlands Philharmonisch Orkest zullen een muzikale bijdrage leveren aan deze openingsavond, waarop ook Geert Mak als gastspreker aanwezig is. Een fraaie aanleiding om een blik op de ontstaansgeschiedenis van het Concertgebouw te werpen.

Tijdens een bijeenkomst van een aantal Amsterdamse notabelen en muziekliefhebbers op 15 september 1881 werden de eerste plannen gesmeed voor een concertgebouw in Amsterdam. Zij vormden tezamen de ‘Voorlopige Commissie tot het bouwen van een concertzaal’. Aangemoedigd door de economische groei in Nederland zochten zij naar mogelijkheden om de Parkzaal, het concertgebouw in de Plantage dat vanaf 1851 centrum van het Amsterdamse concertleven was geweest, te vervangen. Zowel de akoestiek van de Parkzaal als die van het Paleis voor Volksvlijt, waar ook regelmatig concerten werden gehouden, voldeden wat betreft akoestiek namelijk niet meer aan de eisen van het moderne concertwezen. 

Ontwerp Concertgebouw

Op 8 juli 1882 werd de oprichtingsakte ondertekend. Er werd besloten dat een volwaardige opvolger van de Parkzaal moest worden gebouwd op een stuk drassig weidegrond aan de Houbrakenstraat (tegenwoordig de Van Baerlestraat aan het Museumplein). Adolf Leonard van Gendt, ontwerper van onder andere treinstations langs de spoorlijn tussen Den Helder en Amsterdam en een complex voor de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij, werd aangewezen als architect voor het prestigieuze project. Hij ontwierp het Concertgebouw naar voorbeeld van het Weens Classicisme en voorzag het van een grote en een kleine concertzaal, een aantal koorzalen en solistenkamers, garderobes en een rookruimte. 

Voltooiing en feestelijke opening

Vanwege interne strubbelingen bij de gemeente en een gebrek aan vertrouwen bij geldschieters werd het bouwproces vanaf 1886, toen het gebouw nagenoeg voltooid was, vertraagd. De onverwachte financiële problemen tijdens de bouwjaren verhinderden uiteindelijk niet dat op 11 april 1888 de feestelijke opening van het nieuwe Concertgebouw plaatsvond. Onder begeleiding van Nederlands componist en oprichter van het Residentie Orkest Henri Viotta verzorgden verscheidene koren en ensembles die dag een optreden. Op 3 november van datzelfde jaar gaf het pas opgerichte Koninklijk Concertgebouworkest zijn eerste uitvoering. Aangezien de akoestiek toch nog niet helemaal naar wens bleek, werd in 1899 de helling van het podium een stuk verlaagd. 

Het Concertgebouw in gebruik

Gedurende de 20e eeuw werd het Concertgebouw wereldwijd geroemd vanwege de mooie akoestiek. Veel gerenommeerde ensembles en grootheden als Gustav Mahler, Richard Strauss en Vladimir Horowitz trakteerden in de loop der jaren het alsmaar groeiende publiek op muzikale hoogstandjes. In de jaren ’60 en ’70 werd het Concertgebouw zelfs gebruikt voor popconcerten van onder andere Pink Floyd, Led Zeppelin, The Who en Paul McCartney. Met jaarlijks gemiddeld 700 concerten en meer dan 700.000 bezoekers geldt het concertgebouw na 125 jaar als één van de best bezochte concerthallen voor klassieke muziek ter wereld.