Geschiedenis van de Dikke van Dale

In 2013 werd ‘selfie’ het woord van het jaar . Bij de verkiezing won dit woord het van ‘socialbesitas’ en ‘sletvrees’. De wedstrijd werd georganiseerd door Van Dale, de uitgever van de bekende Nederlandse woordenboeken. Het woordenboek, ook wel de Dikke van Dale genoemd, werd in 1874 voor het eerst gepubliceerd en is vernoemd naar Johan Hendrik van Dale.

Johan Hendrik van Dale

15 februari 1828 werd Johan Hendrik van Dale geboren in België. Hij groeide op in Sluis in Zeeuws-Vlaanderen, waar hij naar school ging en vanaf zijn 16e zelf bevoegd was om les te geven. Hij werd onderwijzer op een school in Sluis en hield zich ook bezig met de stadsarchieven. Vanaf 1854 werd hij hoofdonderwijzer en schreef hij lesboeken, onder andere over spraakkunst, zinsontleding en zuiver schrijven.

Spelling in Nederland

Vanaf 1804 werd, gedurende de Franse overheersing, de eerste officiële spellingsregeling ingevoerd. Mathijs Siegenbeek schreef in 1805 het Woordenboek voor de Nederduitsche spelling, hoewel er tot 1851 nog meerdere verschillende spellingvarianten bestonden. In 1851 besloot de Nederlandse regering dat er een Woordenboek der Nederlandsche Taal moest worden samengesteld en taalgeleerden Matthias de Vries en L.A. te Winkel kregen de opdracht dit te doen. Zij stelden onder andere het Groene Boekje samen.

Leestips-Boeken

Eerste Dikke van Dale

In 1867 werd Johan van Dale benaderd om de eerste druk van het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal uit 1864 van de gebroeders Calisch te herschrijven. Samen met zijn leerling Jan Manhave werkte hij vier jaar aan het woordenboek. Als uitgangspunt gebruikte hij het Nieuw Fransch-Nederduitsch en Nederduitsch-Fransch Woordenboek van S.J.M. van Moock. In 1872 werd de eerste druk van zijn woordenboek uitgegeven. Zelf kon hij het werk niet helemaal afmaken want voordat het woordenboek af was overleed Van Dale aan de pokken op 18 mei van dat jaar. Zijn leerling Manhave voltooide het gehele project in 1874.

De naam Dikke van Dale

De naam ‘Dikke van Dale’ slaat op de omvang van het boek, zo’n 1400 pagina’s in 1874. Dit was naast de bijbel een van de dikste boeken die de gemiddelde Nederlander thuis had staan. In 1898 kreeg het woordenboek vanaf de 4e druk de officiële naam Van Dale’s Groot woordenboek der Nederlandsche taal. Sinds 1874 zijn er veertien uitgaves verschenen van de Van Dale, de laatste in 2005. Deze uitgave bestaat uit drie delen en beslaat in totaal 4500 pagina’s.

Van Dale organiseert elk jaar de verkiezing voor het woord van het jaar. Eerder wonnen onder meer ‘Project X-feest’, ‘ontvrienden’, ‘gedoogregering’ en ‘swaffelen’ de titel.