Geschiedenis van de Publieke Omroep in Nederland
In het nieuwe regeerakkoord wordt honderd miljoen euro bezuinigd op de Publieke Omroep. Volgens voorzitter Henk Hagoort van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) zal dit leiden tot een grote afname van het aantal programma’s. Deze programma’s worden gemaakt door de verschillende omroepen die samen de Publieke Omroep vormen, waarvan enkele al sinds de jaren ’20 van de 20e eeuw bestaan.
Aan het begin van de jaren ’20 waren in Nederland slechts Engelse, Belgische en Franse radiozenders te ontvangen. De groeiende populariteit van de radio leidde er toe dat er ook Nederlandse omroepen werden opgericht. Deze omroepen kwamen voort uit de zuilen in de Nederlandse maatschappij, de levensbeschouwelijke groepen waarin de samenleving in die tijd was opgedeeld. Op 24 december 1924 werd de eerste radio-uitzending verzorgd door de Nederlandse Christelijke Radio Vereniging (NCRV). Deze omroep werd een jaar later gevolgd door de Katholieke Radio Omroep (KRO).
Zendtijdbesluit
Na de oprichting van deze zenders volgden ook enkele andere zuilen met hun eigen omroep. Zo verscheen eind 1925 de socialistische Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs (VARA) op het toneel en werd in mei 1926 de Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep (VPRO) opgericht. Na de oprichting van de Algemene Vereniging Radio Omroep (AVRO) in 1927 werd in 1930 met het Zendtijdbesluit de eerste wettelijke regeling van de radio-omroep aangenomen. Hierin werd bepaald dat de vier grote omroepen, AVRO, KRO, NCRV en VARA, elk 20 procent van de zendtijd kregen toegewezen. De overige zendtijd werd verdeeld tussen een algemeen programma en kleinere zenders als de VPRO.
Televisie
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog, waarin alle omroepen door de nazi’s verboden waren, kwam de televisie op. De Nederlandse Televisie Stichting (NTS), een omroep die was opgericht door de NCRV, KRO, VARA en AVRO, zond op 2 oktober 1951 om 20:15 voor de eerste keer een televisieprogramma uit. In 1956 werd vervolgens het Televisiebesluit opgesteld waarin werd besloten dat al deze omroepen zendtijd kregen, waarbij de NTS voor gezamenlijke uitzendingen als het journaal zorgde.
Ontzuiling
De televisie speelde een grote rol in de ontzuiling van de Nederlandse maatschappij in de jaren ’60. Doordat er maar twee televisiezenders waren, waar alle omroepen op uitzonden, kwamen mensen in aanraking met programma’s die gemaakt waren door de andere zuilen. Daarnaast veranderde de opvoedende insteek van de Publieke Omroep op televisie langzaam en werden programma’s steeds amusanter. In 1967 werd bij de Omroepwet afgestapt van het educatieve en informerende karakter van televisie en werd bepaald dat meerdere omroepen op Nederland 1 en 2 mochten gaan uitzenden, mits zij genoeg leden hadden. Verder werd de NTS omgedoopt in de Nederlandse Omroep Stichting (NOS).
Populaire muziek
Op de radio vond in de jaren ’70 iets soortgelijks plaats. Mensen luisterden steeds minder naar de omroepen van hun zuil, maar stemden hun radio liever af op zenders met ontspannende en populaire muziek. Dit leidde tot het ontstaan van meer regionale en lokale zenders, die elk hun eigen muziek draaiden. Op deze ontwikkeling werd in 1965 ook door de Publieke Omroep ingespeeld met de oprichting van Hilversum 3, een zender voor populaire muziek. Vanaf de jaren ’80 en ’90 ondervond de Publieke Omroep steeds meer concurrentie van commerciële zenders, die sinds 1989 op de radio en sinds 1992 op televisie mogen uitzenden. Tegenvallende kijk- en luistercijfers hebben daarbij tot meerdere bezuinigingen geleid, waarvan de bepalingen in het regeerakkoord van 2012 een nieuw voorbeeld zijn.
