Geschiedenis van Vlaggetjesdag

Deze week is het eerste vaatje Hollandse Nieuwe geveild op de visafslag in Scheveningen. De opbrengst is bestemd voor het goede doel. Deze veiling luidt gezamenlijk met Vlaggetjesdag het nieuwe haringseizoen in. De tradities rond de eerste haringvangst kennen een lange geschiedenis.

Buisjesdag

Op Vlaggetjesdag viert men in de havens van Scheveningen, IJmuiden en Vlaardingen dat het eerste vaatje verse haring wordt geveild. De tradities rond Vlaggetjesdag vinden hun oorsprong in het veel oudere ‘Buisjesdag’. Traditioneel voeren op deze dag de boten waarmee op haring werd gevist, de haringbuizen, voor het eerst uit. Er werd een gezamenlijke proefronde gevaren, de zeilen werden na een lange winter voor het eerst gehesen en in later tijden de bootmotoren voor het eerst getest. Om deze uitvaart te vieren, werden de boten versierd en kon men ze bekijken in de haven.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De oudste vermelding van deze festiviteiten dateert van 1781, zelfs stadhouder Willem V was aanwezig bij de uitvaart. Vanaf de negentiende eeuw kregen de prinsen van Oranje traditioneel het eerste vaatje Hollandse Nieuwe aangeboden. In de Grote Kerk in Vlaardingen werd een bidstond gehouden, ook wel ‘Buizen-biddag’ genoemd. Hier vroeg men God om een behouden vaart en thuiskomst.

Toen in de jaren zestig het haringvissen met de logger en sloep – de opvolgers van de haringbuis – in onbruik raakte door andere visserijtechnieken met andere soorten schepen, verloor ‘Buisjesdag’ zijn werkelijke betekenis. Toch verdween de gezamenlijke uitvaarttraditie al veel eerder, in de tweede helft van de negentiende eeuw.

Herleving van een traditie

Na de Tweede Wereldoorlog werden de oude tradities opnieuw tot leven geroepen door het bedrijfschap vis en visproducten, ditmaal niet om gezamenlijke uitvaart van de haringbuizen te vieren, maar de komst van de Hollandse Nieuwe rond Vlaggetjesdag. Het feest werd destijds nieuw leven ingeblazen en geherdefinieerd om de verkoop van haring te stimuleren.

Oorsprong van de term

De term ‘Vlaggetjesdag’ kan worden toegeschreven aan een journalist die in 1947 de feestdag in een krantenartikel de titel meegaf, verwijzend naar de versierde traditionele vissersboten. In 1950 werd daarop het Comité Vlaggetjesdag opgericht, die de organisatie tot op de dag van vandaag in Scheveningen voor haar rekening neemt. Pas in de jaren vijftig groeide deze dag uit tot een groot evenement.

Vlaggetjesdag tegenwoordig

De gehele dag staat in het teken van de visserijcultuur. Er vindt een ceremoniële vlootschouw plaats, waarbij er prijzen worden uitgereikt aan het mooist versierde en best verzorgde schip. Daarnaast zijn er allerlei festiviteiten op de wal en dragen veel mensen traditionele klederdracht. Voor wat betreft de havenstad waar het feest het grootst en het bekendst is, Scheveningen, bestaat deze traditie pas sinds het begin van de jaren vijftig. In Vlaardingen verdween de viering in de jaren zestig.

De veiling van het eerste vaatje

In de dagen voorafgaand aan Vlaggetjesdag op zaterdag wordt het eerste vaatje Hollandse Nieuwe geveild. Een speciale commissie voert een keuring uit op de haring, de vis moet namelijk een bepaald vetgehalte hebben om de naam ‘Hollandse Nieuwe’ te mogen dragen.

Waar tot in de jaren negentig het eerste vaatje traditioneel werd aangeboden aan de Oranjes, wordt de eerste Hollandse Nieuwe sinds 1996 geveild voor het goede doel. De recordopbrengst van een dergelijke veiling is 95.000 euro, werd in 2012 binnengehaald voor het Jeugd Sport Fonds.