Historisch schandaal: de Castlehaven-affaire

Het Castlehaven-schandaal was in de zeventiende en achttiende eeuw een van de beruchtste affaires in Engeland. Hoewel nooit duidelijk is geworden wat er werkelijk is gebeurd, ging de rechtszaak die Anne Stanley tegen haar man aanspande de geschiedenis in als de eerste keer dat een vrouw succesvol tegen haar man getuigde. Waar beschuldigde zij haar man van?

Wie was Anne Stanley?

Anne Stanley werd in 1580 geboren als dochter van Ferdinando Stanley, de vijfde Earl van Derby en de invloedrijke Alice Spencer. Na het overlijden van haar eerste man, waarmee ze vijf kinderen kreeg, trouwde ze in 1621 met de weduwnaar Mervyn Touchet, Earl van Castlehaven. Dat huwelijk werd gezien als ver beneden haar stand, omdat de familie Touchet pas kort daarvoor de adellijke titel had gekregen, katholieke sympathieën had en zich vaak oneervol gedroeg. Castlehaven was echter ook rijk, en Stanley gaf graag veel geld uit. Het paar vestigde zich in Fonthill Gifford in Zuid-Engeland. Niet lang na hun huwelijk trouwden Stanley’s oudste dochter Elizabeth en Castlehaven’s oudste zoon, Lord Audley met elkaar.

Familieruzie

Wat zich in de tussenliggende jaren heeft afgespeeld is onduidelijk, maar in 1630 meldde Audley zich bij de Privy Council, de kroonraad, omdat zijn vader hem wilde onterven. Ook zou Castlehaven Audley’s vrouw, Stanley’s dochter, hebben aangezet tot seks met een bediende. Een mogelijk kind dat uit die relatie voort zou komen zou hij dan als zijn erfgenaam aanwijzen. Na de melding startte de Privy Council een onderzoek, waardoor de Castlehaven-affaire ging rollen.

Anne Stanley’s aanklacht

Tijdens het onderzoek verklaarde Stanley dat ze op aandringen en met hulp van haar man door een van de bediendes was verkracht. Vlak na de huwelijksceremonie had Castlehaven haar al duidelijk gemaakt dat een man volledige controle had over het lichaam van zijn vrouw. Verschillende keren had hij haar al opgedragen seks te hebben met bedienden, maar ze had telkens geweigerd. Uiteindelijk werd ze verkracht door de bediende Giles Broadway. Castlehaven had hem daar volgens Stanley toe aangezet en hem geholpen terwijl hij toekeek. Na de verkrachting had Stanley, zo verklaarde ze zelf, een zelfmoordpoging gedaan. Giles Broadway bevestigde haar verhaal voor de rechtbank.

Beschuldigd van sodomie

Toen de onderzoekers van de Privy Council verder zochten naar bewijs, vertelden de inwoners van het dorp waar het echtpaar woonde dat Castlehaven seksuele verhoudingen had met vrouwelijke én mannelijke bedienden, waaronder de livreiknecht Lawrence Fitzpatrick. Hij overlaadde zijn partners met cadeaus en liet een van hen trouwen met zijn dochter. De Privy Council ondervroeg alleen mannen, omdat vrouwen van lagere afkomst niet in staat geacht werden betrouwbare verklaringen af te leggen.

De rechtszaak tegen Castlehaven

In april 1631 werden Castlehaven, Broadway en Fitzpatrick gearresteerd op verdenking van verkrachting en sodomie. Hoewel Castlehaven alles ontkende en beweerde dat er sprake was van een complot van zijn vrouw en zijn zoon, werd hij schuldig bevonden. Op 25 april 1631 werd hij ter dood veroordeeld, en een paar weken later onthoofd op Tower Hill. Ook Fitzpatrick en Broadway werden geëxecuteerd. Op het schavot, vlak voor zijn dood, riep Broadway dat Stanley de ‘slechtste vrouw die ooit geleefd heeft’ was.

Het schandaal

Stanley’s moeder, Alice Spencer, heeft zeer waarschijnlijk haar goede contacten met de rechters gebruikt om de veroordeling rond te krijgen, en daarom is niet met zekerheid te zeggen of Castlehaven werkelijk schuldig is geweest aan de misdrijven. De uitspraak tegen Castlehaven was wel een doorbraak voor vrouwen. Tot dan toe werd verkrachting binnen het huwelijk niet juridisch erkend. Hoewel Castlehaven haar niet zelf verkracht had, werd hij wel schuldig bevonden. Het was ook de eerste keer dat een vrouw kon getuigen tegen haar echtgenoot. Bovendien werden mannen uit Castlehavens rang niet vaak veroordeeld voor sodomie. Stanley’s reputatie was mede door de uitspraken van Broadway op het schavot gekelderd. De rest van haar leven bracht zij in afzondering en veelal binnenshuis door.

Bronnen

• V. J. Wilkie, “Such Daughters and Such a Mother”: The Countess of Derby and her Three Daughters, 1560-1647 (Phd-thesis University of California, 2009).
• Rictor Norton/Gay History and Literature, ‘The Trial of Mervyn Touchet, Earl of Castlehaven 1631’

Afbeelding:

• Mervyn Tuchet, 2nd Earl of Castlehaven (1593-1631) [Public Domain via Wikimedia Commons]